Могай эллаште хорват йылме дене ойлат?
Хорват йылме хорватий, Босний да Герцеговиныште, тыгак Сербийын, Черногорийын да Мутерын южо ужашыштыже официал йылме улеш. Тудо тыгак Австрийыште, Венгрийыште, Италий да Румынийын южо общиныштыже кумдан шарлен.
Хорват йылмын историйже могай?
Хорватский йылме-тиде южнославян йылме, тудо шке вожшо дене 11 курымышто кая. Тудо эрвелысе хорвам, кечывалвел славян калык дене пайдаланен, тудо тенийысе Хорватийын территорийыштыже ожно илен. Тиде йылме Эрвел Европысо славян калык – влак дене кучылтмо старославян, историй йылме деч лийын.
Илен-толын, хорвский йылме ойыртемалтше формым налаш тӱҥалын да варарак литературышто, тыгак кече еда кучылтмо моло аспектыште кучылталтын. 16 курымышто хорват йылме кумдан палыме хорватерым савыктыме дене икмыняр стандартизацийыш шуын.
Пытартышлан, хорвский йылме Австро-Венгр империйын ужашыже лийын да 19 курымышто умбакыже стандартизацийлалтын, тудо серб йылме гай лийын. Икымше тӱнямбал сар деч вара серб, хорват да словенец-влакын Королевствышт ышталтын, варарак югославий семын палыме. Хорватский 1991 ийыште хорватийын официальный йылмыже лиймешкыже, эрыкан улмыж деч ончыч лийын.
Тылеч вара йылме умбакыже вияҥаш тӱҥале, орфографийыш, пунктуацийыш вашталтышым пуртымо да эсогыл мутерышкат у мут-влакым ешарыме ыле. Таче хорватский йылме Дене Хорватийыште, Боснийыште да Герцеговиныште, Сербийыште, Австрийыште, Венгрий, Италий да Швейцарийыште илыше 5,5 миллион наре еҥ маныт.
Хор йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?
1. Марк Марунич (1450-1524) – кызытсе хорваторын ачажлан шотлалтше да Эн кугу хорваторский писательлан шотлалтше Марунич тӱрлӧ жанрлаште, тидын шотыштак поэзийым, драмым да религий трактатым возен. Тудын эн кумдан палыме произведенийже – “Юдит”, ветхозаветный книгаш негызлалтше эпический поэме.
2. Иван Гундуль (1589-1638) – тӱлӧ поэт, “Осман” калыкле эпосын авторжо да “Тумер”пьесе-влак. Тудо хорваторын элементше-влакым шке произведенийышкыже пуртышо икымше хорваторский автор лийын.
3. Джор Джор Држич (1508-1567) – Држич хорваторский драматург да хорваторын театрын негызше семын кумдан палыме. Тудын пьесыштыже шем мыскара, сатир да калыкле уш-акылым виян шижмаш чӱчкыдынак уло.
4. Матий Антун Реликович (1735-1810) – Реликовичлан хорватский калык йылме дене возаш тӱҥалмыж нерген возат, еҥ-влаклан умылымашым да лудмым куштылемден. Тудо тыгак шуко книгам, брошюрым да статьям тӱрлӧ темылан, науко, философий да политике семын возен.
5. Пётр Премович (1818-1872) – Премович-хорваторский Байроном “тудын романтике почеламутшо ден патриотизм гимнже-влак верч кумдан лӱмдат. Тудым калыкле единствылан, поснак Кок ужаш коклаште хорватий коклаште да хорвий йылмым вияҥдымашке надырлан шарат.
Хорват йылмын структуржым кузе ыштыме?
Хорват йылме индоевропий йылме улеш да кечывалвел славян йылме тӱшкаш пура. Тудо моло славян йылме-влак дене икгайрак структуран, болгарский, чех, польский да руш йылме-влак дене икгайрак. Хорваторий глагол-влак лица да жап дене келшышын рашемдалтыт, лӱм мут да пале мут-влак шочынжо, числа да падеж дене келшышын вашталтыт да куд грамматике падеж уло. Тушто латин алфавит кучылталтеш, а серыш системыже фонематике, кажне букваже ик йӱк дене келшен толмым ончыкта.
Кузе хорват йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?
1. Тӱҥ гыч тӱҥалза: грамматике, ойлымаш да хор алфавит нерген йылмым тунемме деч ончыч тӱҥ представлений Лийшаш. Сай учебник але курс гыч тӱҥалза, Рimslurleurleu, але хорвский йылмым шкевуя тунемза.
2. Хорватскийым колыштса: хорвый кӱртньывоштырым Колыштмаш да шо – ик эн сай йӧн дене йылмым тунемаш да тудын дене палыме лияш. Иу, Mumu!
3. Йылмым нумалше дене практиковатлыза:йылмым нумалше Дене Кылым Кучымаш-йылмым тунемме ик эн кӱлешан йӧн. Те йылмысе партнёрым куштылгын муын кертыда але тендан олаште.
4. Хорватский литературым лудса: книгам, статьям да журналым хор йылме дене муза да эреак лудса. Келшыше жанрым муын ончыза да лудаш тӱҥалза!
5. Мут шапашым тунемаш картычкым кучылтза: Картычке-пеш сай инструмент, кунам у мутым тунемаш шуеш, поснак хорватский йылме-влаклан, кушто ик мутымак ончыкташ тӱрлӧ мут уло.
6. Грузитлыза: йылмым сайын тунем шуаш – тиде тудын вуйге-почге грузитлалтыда-хорватий дене кудалза, кертыда гын, але фильмым ончыза да хорват йылме дене музыкым колыштса.
7. Хорвский йылмым Тунеммаш пеш оҥай да пайдале паша лийын кертеш – тиде процесс тыланда келша гын, те шкендам пешыжак огыда шынде.
Bir yanıt yazın