Чех телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?
Чех телендә башлыса Чех Республикаһында һөйләшәләр. Австрия, Германия, Венгрия, Польша, Словакия һәм Украинала ла күп һанлы чех телле халыҡ йәшәй. Был телдә Шулай уҡ австралия, Канада, Хорватия, Франция, Италия, Румыния, Сербия һәм Ҡушма Штаттар кеүек башҡа илдәрҙә лә аҙ һанда кеше һөйләшә.
Чех теленең тарихы ниндәй?
Чех теле көнбайыш славян теле, һинд-европа телдәре ғаиләһенә инә. Ул словак теле менән тығыҙ бәйле һәм Чехия Республикаһының рәсми теле булып тора. Быуаттар дауамында был тел латин, немец һәм поляк телдәренең көслө йоғонтоһо аҫтында була.
Был телдең иң тәүге дәлиле 10 быуатҡа ҡарай, ул хәҙерге Чехия Республикаһы территорияһында беренсе тапҡыр теркәлгән. Ул ваҡытта был тел богема теле булараҡ билдәле була, һәм Был телдә Башлыса Богема төбәгендә һөйләшәләр. 11-12 быуаттар дауамында ул боронғо славян теленән эволюциялана, әммә төп нөсхә теленең ҡайһы бер һыҙаттарын һаҡлап ҡала.
14 быуатта чех теле яҙма формала ҡулланыла башлай, һәм телдең иртә версияһы барлыҡҡа килә, ул урта чех теле булараҡ билдәле. Был ваҡыт эсендә тел латин, немец һәм поляк телдәренең йоғонтоһо арҡаһында бер нисә үҙгәрештәргә дусар була һәм яйлап хәҙерге чех теленә әүерелә.
1882 йылда чех лингвисы Ченек Зибрт үҙенең чех грамматикаһын баҫтырып сығара, ул телде стандартлаштырыу өсөн нигеҙ булып хеҙмәт итә. Һуңыраҡ был тел 1943 йылдағы чех орфографияһы Тураһында Законға ярашлы унификациялана, ул бөтә Чех Республикаһы өсөн дөйөм яҙма тел булдыра.
Шул ваҡыттан алып тел үҫешен дауам итә, һәм бөгөн Чехия республикаһында һәм Словакияла 9 миллиондан ашыу кеше һөйләшә.
Чех телен өйрәнеүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?
1. Ян Гус (яҡынса 13691415): Чех дини реформаторы, Философ һәм Прагалағы Карл университетында теология уҡытыусыһы, ян Гус чех теленең үҫешенә тәрән йоғонто яһай. Уның вәғәздәре һәм йоғонтоло хеҙмәттәре чех телендә яҙылған һәм Чехияла рәсми тел статусын нығытырға ярҙам иткән.
2. Вацлав Гладкий (18831949): Билдәле чех лингвисы һәм Прагалағы Карл университетының славян телдәре профессоры, Вацлав Гладкий чех теле буйынса күп һанлы хеҙмәттәр авторы, шул иҫәптән чех грамматикаһы һәм орфографияһы. Ул шулай уҡ 1926 йылда ҡабул ителгән һәм бөгөн чех теленең рәсми стандарты булып ҡалған дәүләт теленең чехословак нормаһын әҙерләүгә ҙур өлөш индерә.
3. Божена Немцова (18201862): Бабичка (Бабушка) романы менән билдәле, Божена Немцова чех милли яңырыу хәрәкәтендә мөһим фигура һәм чех телендә күп яҙған тәүге авторҙарҙың береһе була. Уның эштәре чех әҙәби теленең барлыҡҡа килеүенә булышлыҡ итә һәм уны әҙәбиәттә ҡулланыуҙы популярлаштырырға ярҙам итә.
4. Йозеф Юнгман (17731847): Шағир һәм лингвист, Йозеф Юнгман хәҙерге чех телен формалаштырыуҙа мөһим роль уйнай. Уға чех теленә немец, итальян һәм француз телдәренән күп һүҙҙәрҙе индереү һәм чех телен әҙәби тел булараҡ формалаштырыуҙа ярҙам итеүҙе йөкмәтәләр.
5. Прокоп Дивиш (17191765): Лингвист һәм полиглот, Прокоп Дивиш чех лингвистикаһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе тип һанала. Ул сағыштырма лингвистика, грамматика һәм фонология буйынса күп яҙа, һәм уға чех телен реформалаштырыуҙа һәм рәсми яҙыу өсөн яраҡлылыҡ биреүҙә ярҙам итеүҙе йөкмәтәләр.
Чех теленең структураһы нисек ҡоролған?
Чех теле көнбайыш славян теле булып тора, был уның поляк, словак һәм рус кеүек башҡа славян телдәре ғаиләһенә ҡарауын аңлата. Уның башҡа телдәр менән сағыштырғанда уникаль булған бер нисә үҙенсәлеге бар.
Чех теле-флектив тел, йәғни һүҙҙәр һөйләмдәге функцияһына ҡарап формаһын үҙгәртә. Ул шулай уҡ агглютинацияны үҙ эсенә ала, ул һүҙҙәргә яңы һүҙҙәр барлыҡҡа килтереү йәки мәғәнә нюанстарын белдереү өсөн ҡушымталар һәм суффикстар өҫтәлә тигәнде аңлата. Чех телендә ете килеш бар (инглиз теленән айырмалы рәүештә, унда ике генә эйәлек һәм объект бар). Ете килеш исемдәргә, алмаштарға, сифаттарға һәм һандарға ҡағыла һәм һүҙҙең һөйләмдәге ролен күрһәтә.
Ниһайәт, чех теле – ул бик фонетик тел, яҙма һәм ауыҙ-тел һүҙҙәренең бер мәғәнәлә тап килеүе менән. Был һүҙҙәрҙең мәғәнәһен аңламайынса ла, уны еңел генә өйрәнергә һәм әйтергә мөмкинлек бирә.
Чех телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?
1. Чех грамматикаһы һәм әйтелеше нигеҙҙәрен өйрәнеүҙән башлағыҙ. Күп китаптар һәм онлайн-ресурстар бар, улар һеҙгә тел нигеҙҙәрен үҙләштерергә ярҙам итәсәк.
2. Һүҙлек запасына инегеҙ. Төп фразаларҙы һәм йыш ҡулланылған һүҙҙәрҙе өйрәнегеҙ, аңлау нигеҙен һалыу өсөн.
3. Үҙегеҙҙе ҡатмарлыраҡ темаларҙа һынағыҙ. Үҙегеҙҙең һөйләш һәм яҙма телегеҙҙе ҡатмарлыраҡ һөйләмдәр, ҡылым формалары һәм төрлө ваҡыттарҙы ҡулланып камиллаштырығыҙ.
4. Башҡорт телен тыңлағыҙ һәм сит ил фильмдарын ҡарағыҙ. Телдең әйтелешен һәм аңлауын камиллаштырыу өсөн, телепрограммалар, радиостанциялар һәм подкастар кеүек киң мәғлүмәт сараларын өйрәнегеҙ, чех акцентын һәм сленгын ишетеп, уларға күнегегеҙ.
5. Чех телле илдә ваҡыт үткәрегеҙ. Был тел һәм мәҙәниәткә тулыһынса сумдырылыуҙың иң яҡшы ысулы. Әгәр был мөмкин булмаһа, телдә һөйләшеүселәр менән аралашырға йәки чех телле төркөмдәр йәки берләшмәләр менән аралашырға тырышығыҙ.
Bir yanıt yazın