Galısıa Lúksembýrg Aýdarma

Galıs tilinen aýdarma: biregeı Pıreneı tilin ashý

Galısıa-Ispanıanyń soltústik-batys aımaǵynan jáne Portýgalıanyń Galısıa dep atalatyn ońtústik-batys aımaǵynan shyqqan jáne Terra de Santágo (Áýlıe Djeıms jerleri) dep atalatyn roman tili. Sondaı-aq, ony Pıreneı túbeginiń basqa bólikterindegi keıbir sheteldik galısıalyqtar aıtady. Óziniń erekshe dıalektileri men Santágo-de-Kompostelaǵa aparatyn ortaǵasyrlyq qajylyq jolymen baılanysy arqyly Galısıa ǵasyrlar boıy erekshe mádenıet pen ózindik erekshelikpen baılanysty boldy.

Galısıa-Galısıa mádenıetin baǵalaǵysy keletinder úshin óte mańyzdy til, óıtkeni kóptegen jazýshylar, aqyndar men tanymal ánder osy tilde jazylǵan. Sondyqtan dúnıe júzindegi kóptegen adamdar úshin bul tildi túsiný mańyzdy. Osy sebepti sońǵy jyldary Galısıa tilinen orys tiline aýdarmalarǵa suranys artty.

Kásibı galısıalyq aýdarmashylar mátinniń maǵynasyn dál jetkizý úshin bastapqy jáne aýdarylǵan tildi tereń bilýi kerek, sonymen qatar tildiń mádenı fonymen tanys bolýy kerek. Olar tildiń negizgi uǵymdaryn, órnekterin jáne jargon termınderin anyqtaı alýy kerek, sonymen qatar qorytyndy aýdarmadaǵy órnekterdiń ózektiligin qamtamasyz etýi kerek.

Dástúr boıynsha, qujattar men mátinderdi Galısıa tiline nemese odan aýdarý kóbinese tildi arnaıy túsinýdi qajet etetin kúrdeli jumys boldy. Alaıda, tehnologıanyń damýymen osy tilge mamandandyrylǵan jáne adam men mashınalyq aýdarmalardy qamtamasyz etetin aýdarma qyzmetteriniń sany artyp keledi.

Qyzmet provaıderin tańdaǵanda, galısıadan aýdarma tájirıbesi bar adamdy, sondaı-aq tildiń ártúrli dıalektilerin jaqsy biletin adamdy tańdaý mańyzdy. Kásibı aýdarmashylar tildi tereń túsinedi jáne kóbinese qatelikterge beıim mashınalyq aýdarmaǵa qaraǵanda senimdi aýdarmany qamtamasyz ete alady.

Jalpy, sapaly aýdarma qyzmetterin izdeý kezinde galısıadan dál jáne kásibı aýdarmalardy usyna alatyn senimdi jetkizýshini tabý úshin zertteý júrgizý mańyzdy. Osylaısha siz Galıch mádenıetin jáne olardyń erekshe tilin baǵalaı alasyz.

Galısıa tilinde qaı elder sóıleıdi?

Galısıa-Ispanıanyń soltústik-batysyndaǵy Galısıa avtonomdy qaýymdastyǵynda sóıleıtin roman tili. Sondaı-aq, Ispanıanyń basqa bólikterindegi, sondaı-aq Portýgalıa men Argentınanyń keıbir bólikterindegi keıbir ımıgranttar qaýymy sóıleıdi.

Galısıa tiliniń tarıhy qandaı?

Galısıa tili-Ispanıanyń soltústik-batysynda 2 mıllıonnan astam adam sóıleıtin portýgal tilimen tyǵyz baılanysty roman tili. Ol 12 ǵasyrda Kastılıa men Leon hrıstıan patshalyqtary arasynda bólingen ortaǵasyrlyq Galısıa patshalyǵynan bastaý alady. Til 19-20 ǵasyrlarda standarttaý jáne modernızasıalaý prosesinen ótti, nátıjesinde "standartty Galısıa" nemese "Galısıa-portýgal"dep atalatyn resmı standartty til jasaldy. Bul tildi 1982 jyldan bastap Ispanıa memleketi resmı túrde moıyndady jáne Galısıa avtonomıalyq aımaǵynda ıspan tilimen birge resmı bolyp tabylady. Bul til álemniń birneshe elderinde, ásirese Argentına, Brazılıa, Ýrýgvaı, Meksıka jáne Venesýela sıaqty Latyn Amerıkasy elderinde sóıleıdi.

Galısıa tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Rozalıa De Kastro (1837-1885): galısıadaǵy eń tanymal aqyndardyń biri bolyp sanalady.
2. Ramon Otero Pedraıo (1888-1976): jazýshy, lıngvıs jáne mádenı qaıratker, ol "Galısıa tiliniń ákesi"retinde tanymal.
3. Alfonso h El Sabıo (1221-1284): Kastılıa men Leon koroli, ol Galısıa tilinde mátinder jazdy jáne onyń ádebı dástúrin damytýda mańyzdy ról atqardy.
4. Manýel Kýrros Henrıkes (1851-1906): Galısıanyń qazirgi Qaıta órleý dáýirine jatqyzylǵan aqyn jáne prozashy.
5. Marıa Vıktorıa Moreno (1923-2013): qazirgi Galısıa tilinde jazbasha sóıleýdiń jańa standartyn jasaǵan jáne onyń evolúsıasy týraly ártúrli eńbekter jarıalaǵan lıngvıs.

Galısıa tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Galısıa qurylymy ıspan, Katalan jáne portýgal sıaqty basqa roman tilderine uqsas. Onyń sýbekt-etistik-obekt sózderiniń reti bar jáne ótkendi, búgindi jáne bolashaqty kórsetý úshin etistik shaqtarynyń jıyntyǵyn paıdalanady. Zat esimderdiń Jynysy (erkek nemese áıel), al syn esimder olar sıpattaıtyn zat esimderge sáıkes keledi. Ústeýlerdiń eki túri bar: minez-qulyqty bildiretinder jáne ýaqytty, oryndy, jıilikti jáne sandy bildiretinder. Tilde kóptegen esimdikter, predlogtar men jalǵaýlar bar.

Galısıany eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizgi sózder men sóz tirkesterin úırenińiz: sálemdesý, ózińizdi tanystyrý, adamdarmen tanysý jáne qarapaıym áńgimelerdi túsiný sıaqty negizgi sózder men sóz tirkesterin úırenýden bastańyz.
2. Gramatıkalyq erejelerdi úırenińiz: negizderdi meńgergennen keıin, etistikterdiń konúgasıasy, shaq, baǵynyńqy formalar jáne t.b. sıaqty kúrdeli gramatıkalyq erejelerdi úırenýdi bastańyz.
3. Kitaptar men maqalalardy oqyńyz: Galısıa tilinde jazylǵan kitaptardy nemese maqalalardy alyńyz jáne oqyńyz. Bul sózdik qoryńyzdy jáne aıtylý sezimin damytýǵa kelgende shynymen kómektesedi.
4. Ana tilinde sóıleıtinderdi tyńdańyz: galısıalyq podkasttardy nemese beınelerdi tyńdańyz, fılmder men teleshoýlardy kórińiz nemese jattyǵý úshin basqa adamdy tabyńyz.
5. Sóıleńiz, sóıleńiz, sóıleńiz: úırenýdiń eń jaqsy tásili-múmkindiginshe sóıleý tilin úırený. Dosyńyzben nemese jalǵyz bolsańyz da, naqty áńgimelerde bilgenderińizdi qoldanýǵa tyrysyńyz.

Lúksembýrg-Fransıa, Germanıa jáne Belgıa arasynda ornalasqan Lúksembýrg Uly gersogtiginde sóıleıtin nemis tili. 400 000-nan astam adam sóıleıtin Lúksembýrg tili-Bul bıznes jáne halyqaralyq qatynastar tili retinde kóbirek nazar aýdaratyn aımaqtyq til.

Lúksembýrg ımıgranttar úshin óz shekaralaryn ashýdy jalǵastyra otyryp, Lúksembýrg tiline aýdarma osy eldiń ártúrli mádenıeti men murasyn tolyq túsingisi keletinder úshin qajet boldy. Bıznes úshin jergilikti turǵyndarmen tıimdi qarym-qatynas jasaý mindetti shart bolyp tabylady. Sol sıaqty, Lúksembýrg tilin úırenýshiler tildiń kúrdeliligin jaqsy túsiný úshin aýdarmashynyń qyzmetterin paıdalana alady.

Sonymen, Lúksembýrg aýdarmasy neni bildiredi? Kez kelgen basqa til sıaqty, aýdarma mátindi bir tilden alyp, onyń maǵynasyn saqtaı otyryp, ony basqa tilge túrlendirýdi qamtıdy. Lúksembýrg tilinen basqa tilge aýdarý esh aıyrmashylyǵy joq. Alaıda, Lúksembýrg tiliniń basty máselesi-onyń tarıhı oqshaýlanǵan mártebesi. Bul biregeı leksıkanyń, gramatıkalyq erejeler men lıngvısıkalyq konvensıalardyń damýyna ákeldi, olar árdaıym basqa tilderge aýdarýǵa daıyn emes.

Aýdarma qyzmetterine keletin bolsaq, dáldik óte mańyzdy. Qatelikter túsinispeýshilikterge, qarym-qatynastaǵy túsinispeýshilikterge nemese tipti qarym-qatynastyń buzylýyna ákelýi múmkin bolǵandyqtan, Lúksembýrg tilin jaqsy biletin kásibı aýdarmashymen jumys isteý mańyzdy.

Kásibı Lúksembýrg aýdarmashylarynyń mádenı jáne quqyqtyq kontekste úlken tájirıbesi bar. Bul Lúksembýrg tiliniń núanstaryn iskerı seriktester, klıentter nemese qyzmetkerler arasyndaǵy baılanys sıaqty ártúrli kontekstterde bilýdi qamtıdy. Dáldikti qamtamasyz etý úshin olar eń zamanaýı aýdarma quraldary men qol jetimdi baǵdarlamalyq jasaqtamany paıdalanady.

Senimdi Lúksembýrg aýdarmashysyn izdeıtinder úshin aldyn ala muqıat zertteý júrgizý mańyzdy. Osy tilde sertıfıkattalǵan, osy salada naqty tájirıbesi bar jáne tildegi sońǵy ózgeristermen tanys aýdarmashyny izdeńiz.

Qorytyndylaı kele, Lúksembýrg tiline aýdarý Lúksembýrgte turatyn jáne jumys isteıtin adamdar úshin, sondaı-aq eldiń mádenıeti men tarıhyna qyzyǵýshylyq tanytqandar úshin baǵa jetpes qyzmet bolyp tabylady. Qujattardy Lúksembýrg tilinen basqa tilderge dál aýdarý úshin qajetti daǵdylary men saraptamasy bar mamandardy jaldaý arqyly kásiporyndar men jeke tulǵalar sapaly nátıjelerge sene alady.

Lúksembýrg tilinde qaı elder sóıleıdi?

Lúksembýrg tili negizinen Lúksembýrgte jáne az dárejede Belgıa, Fransıa jáne Germanıanyń bólikterinde sóıleıdi.

Lúksembýrg tiliniń tarıhy qandaı?

Lúksembýrg tiliniń tarıhy erte orta ǵasyrlardan bastalady. Bul tildi alǵash ret III ǵasyrda Lúksembýrgti qonystandyrǵan romanızasıalanǵan keltter qoldanǵan. Keıingi ǵasyrlarda Lúksembýrg tiline kórshiles german tilderi, ásirese batys german tilderiniń bir bóligi bolyp tabylatyn tómengi Frankon tili qatty áser etti.
19 ǵasyrda Lúksembýrg tili óziniń jazbasha túrimen jeke til retinde qalyptasty. Sodan beri til ádebıette, baspa isinde jáne jeke jáne qoǵamdyq kúndelikti ómirde kóbirek qoldanyla bastady.
Búgingi tańda Lúksembýrg tili Lúksembýrg elinde resmı til bolyp tabylady, sonymen qatar Belgıa, Fransıa jáne Germanıanyń keıbir bólikterinde keń taralǵan. Ol sondaı-aq keıbir ýnıversıtetterde oqytylady jáne Eýropalyq Odaqta qarym-qatynas jasaý úshin qoldanylady.

Lúksembýrg tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Jan-Per Feıe (1893-1943): 1923 jyly Lúksembýrg tiliniń alǵashqy sózdikteri men gramatıkterin shyǵarýǵa jaýapty Fransýz lıngvısi jáne profesory.
2. Emıl Veber (1898-1968): Lúksembýrg jazýshysy jáne Lúksembýrg tiliniń tanymal bolýyna yqpal etetin kóptegen kitaptar men broshúralar jazǵan aqyn.
3. Albert Mergen (1903-1995): qazirgi Lúksembýrg emlesin jasaǵan lıngvıs jáne profesor.
4. Nıkolas Bıver (1912-1998): Lúksembýrg tilin qoldanýdy nasıhattaǵan jáne yntalandyrǵan "Lëtzebuerger Sprooch" jýrnalynyń baspageri jáne negizin qalaýshy.
5. Robert Krıps (1915-2009): lıngvıs jáne profesor, ol Lúksembýrg tiliniń standartty túrin jasaý jáne mektepterde tildi oqytýdy jaqsartý boıynsha jumys istedi.

Lúksembýrg tiliniń qurylymy qalaı?

Lúksembýrg-nemis jáne goland tilderine qatysty Nemis tili. Bul ekeýiniń elementterin biriktiretin joǵarǵy nemis jáne batys-ortalyq nemis dıalektileriniń qospasy. Tildiń úsh túrli dıalektisi bar: Mozel-Frankon (Lúksembýrgtiń soltústik-shyǵysynda sóıleıdi), joǵarǵy Gambýrg (eldiń ortalyq jáne batys aımaqtarynda sóıleıdi) jáne Lúksembýrg (negizinen ońtústikte sóıleıdi). Sózder ádette tutas býyndarda aıtylady jáne kóbinese ton joǵarylaıdy. Gramatıkalyq jaǵynan ol nemis tiline uqsas, kóptegen uqsastyqtary bar, sóz tártibi men sóılem qurylymy.

Lúksembýrg tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Ózińizge jaqsy Oqýlyq nemese til úırený kýrsyn satyp alyńyz. Lúksembýrg tiline arnalǵan kóptegen baǵdarlamalar bar, sonyń ishinde ártúrli onlaın kýrstar men Qoldanbalar. Bul qurylymdyq sabaqtar alýdyń jáne tildi túsinýge mashyqtanýdyń tamasha tásili bolýy múmkin.
2. Ana tilin tabyńyz. Lúksembýrg tilinde sóıleıtin adammen jeke nemese onlaın sóılesińiz. Bul sizge tildi tezirek úırenýge kómektesedi, óıtkeni siz qaı tilde durys sóıleıtinin estısiz, sonymen qatar olardyń Mádenıet týraly ishki biliminen paıda kóresiz.
3. Lúksembýrg tilindegi BAQ tyńdańyz. Teledıdar shoýlaryn kórýge, radıo baǵdarlamalaryn tyńdaýǵa nemese Lúksembýrg tilindegi gazetterdi oqýǵa tyrysyńyz. Bul sizge aıtylymmen jáne sózdik qorymen tanysýǵa, sondaı-aq eldiń mádenıetin jaqsy túsinýge kómektesedi.
4. Jattyǵý, jattyǵý, jattyǵý. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - dáıekti tájirıbe. Sóıleý, oqý jáne tyńdaý daǵdylaryn únemi qoldanǵanyńyzǵa kóz jetkizińiz. Kartochkalardy, jumys dápterlerin nemese basqa resýrstardy qoldanyńyz, olar siz úırengen materıaldy kórýge, sondaı-aq jańa sózderdi engizýge kómektesedi.