Vallıı Qyrǵyz Aýdarma

Ýels tilinen aýdarma-Ýels halqy úshin Ýels tilinde jáne odan tys jerlerde qarym-qatynasty qamtamasyz etetin mańyzdy qyzmet. Bul Ýels tilder qaýymdastyǵynyń da, Jalpy Ýelstiń de mańyzdy bóligi.

Eýropadaǵy eń kóne tiri tilderdiń biri retinde Ýels tili saqtalýy jáne qurmettelýi kerek baı muraǵa ıe. Ýels jáne basqa tilderge aýdarmalardy usyna otyryp, Ýels tilinde sóıleıtinder ana tilinde qol jetimdi emes aqparat pen materıaldarǵa qol jetkize otyryp, álem halqynyń bir bóligi bolyp qala alady.

Ýels tiline aýdarma qyzmetin tańdaǵanda, siz tańdaǵan kompanıanyń Ýels tiline aýdarýda belgili bir tájirıbesi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy. Sonymen qatar, aýdarmanyń joǵary standartyna kepildik berý úshin kez kelgen aýdarmashynyń basqarý organynda tirkelgenine kóz jetkizý mańyzdy.

Dáldikke keletin bolsaq, Ýels tilinen aýdarmashynyń qajetti biliktiligi men Ýelsten basqa tilge jáne kerisinshe aýdarý tájirıbesi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy. Bul kez-kelgen túsinispeýshilikter men qatelikterdi boldyrmaıdy, sonymen qatar sońǵy Ýels termınologıasyn qoldana otyryp aýdarmanyń dáldigin qamtamasyz etedi.

Ýels tilinen aýdarmashy tabýǵa keletin bolsaq, kóptegen kompanıalar men qyzmetter bar. Dúkenge barý jáne aqsha úshin eń jaqsy qundylyqty alǵanyńyzǵa kóz jetkizý, sondaı-aq kez kelgen aýdarmashynyń biliktiligi men bedelin tekserý mańyzdy.

Aýdarmalardan basqa, Ýels aýdarma kompanıasy usynatyn kez kelgen qosymsha qyzmetterdi qarastyrǵan jón. Mysaly, kóptegen kompanıalar jumys suhbatyna nemese iskerı hat almasýǵa qujattardy jibergen kezde baǵa jetpes bolýy múmkin túzetý, óńdeý jáne pishimdeý qyzmetterin usynady.

Saıyp kelgende, Ýels tilinen aýdarma - bul Ýels tilinde sóıleıtinderge óz tiliniń dáldigi men sapasyna nuqsan keltirmesten qorshaǵan álemmen tolyq qarym-qatynas jasaýǵa múmkindik beretin baǵa jetpes qyzmet. Senimdi jáne tájirıbeli aýdarmashy Ýelstegi barlyq qujattarǵa laıyqty qurmetpen qaraýdy qamtamasyz etedi.

Ýels tilinde qaı elder sóıleıdi?

Ýels tilinde negizinen Ýelste sóıleıdi, degenmen keıbir Ýels tilinde sóıleıtinder Anglıada, Shotlandıada, Irlandıada jáne basqa elderde de bar.

Ýels tiliniń tarıhy qandaı?

Ýels bizdiń zamanymyzdyń 43 jyly Rım shapqynshylyǵyna deıin Ulybrıtanıada sóılegen brıtan tilinen shyqqan dep esepteledi. 6 ǵasyrǵa qaraı ol 11 ǵasyrdyń aıaǵyna deıin poezıa men ádebıette qoldanylǵan ejelgi vellıge aınaldy. Orta Ýels 12 ǵasyrda paıda boldy, odan keıin 15-16 ǵasyrlarda qazirgi Ýels tili paıda boldy. 1993 jylǵy Ýels týraly zań Ýels tiline Ýelste resmı mártebe berdi jáne búginde Ýels tilinde sóıleıtinderdiń 20% - dan astamy ony úıde paıdalanady.

Ýels tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Áýlıe Devıd (b.z. 500 j.): Ýelstiń qamqorshysy jáne birneshe monastyrlardyń negizin qalaýshy, ol Ýels tili men onyń ádebıetin taratýǵa kómektesken.
2. Ýılám Salsberı (1520– 1584): ol Ýelstiń alǵashqy sózdikteriniń birin, aǵylshyn jáne Ýels tilderindegi sózdikti (1547) shyǵardy jáne Ýelstiń standarttalǵan túrin qurýda jáne nasıhattaýda mańyzdy ról atqardy.
3. Dafıdd Nanmor (1700-1766): yqpaldy aqyn, ol tanymal aǵylshyn avtorlarynyń shyǵarmalaryn Ýels tiline aýdarý arqyly Ýels ádebıetin jasaýǵa kómektesti.
4. Ledı Sharlotta qonaq (1812– 1895): ol "Mabınogıon"dep atalatyn Ýels ertegileri jınaǵynyń aýdarmalarymen tanymal.
5. Sonders Lúıs (1893 – 1985): kórnekti Ýels aqyny, dramatýrg jáne saıası belsendi, ol Ýels tili men mádenıetiniń mártebesin kóterýdiń negizgi jaqtaýshysy boldy.

Ýels tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Ýels tili kelt tilderiniń Brıtan tarmaǵyna jatady. Bul joǵary ıkemdiligi bar til, etistiktiń jalǵaýy men zat esimniń eki formasynyń bolýy eń mańyzdy. Ýels zat esimderi jynyspen (erkek, áıel jáne orta jynys), sondaı-aq sanmen (jekeshe jáne kópshe) belgilenedi. Ýels tilindegi etistikterdiń segiz shaq jáne tórt aspektisi, sondaı-aq ótken jáne ótken emes formalary bar.

Ýelsti eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Tildik kýrstan bastańyz – meıli ol onlaın kýrs bolsyn, kitap bolsyn, tipti jergilikti kolejde nemese Qaýymdastyq tobynda bolsyn, kýrsqa qatysý Ýels tilin qurylymdy jáne dál úırenýdiń eń jaqsy tásili bolýy múmkin.
2. Ýels tilinde sóıleıtin dostar tabyńyz-siz sóıleı alatyn Ýels tilinde sóıleıtinderdiń bolýy tildi durys úırený úshin óte mańyzdy.
3. Ýels mýzykasyn tyńdańyz jáne Ýels teledıdaryn kórińiz - Ýels tilinde sóıleıtindermen fılmderdi tyńdaý jáne kórý sizge durys aıtylymdy, sondaı-aq birneshe jańa sózderdi úırenýge kómektesedi!
4. Ýels tilindegi kitaptar men gazetterdi oqyńyz – oqý - sózdik qoryńyzdy tolyqtyrýdyń jáne Ýelstiń qalaı jumys isteıtinin jaqsy túsinýdiń tamasha tásili.
5. Mádenıetke enińiz-Ýels mádenıetke berik engen, sondyqtan Ýelske baryp, onyń erekshe mýzykasyn, festıválderin, taǵamdary men is-sharalaryn tamashalańyz.

Qyrǵyz tiline aýdarý Qazaqstan men Qytaı shekarasynda ornalasqan Ortalyq Azıa memleketi Qyrǵyzstandaǵy jeke tulǵalar men kásiporyndar úshin tildik kedergiler arqyly qarym-qatynas jasaýdyń mańyzdy quraly bolyp tabylady. Qyrǵyz tilimen tanys emes adamdar úshin bul Qyrǵyzstannyń resmı tili, biraq orys tili de keń taralǵan. Qyrǵyz-túrki tili, ony mońǵol, túrik, ózbek jáne qazaq tilderimen baılanystyrady.

Qujattardy bir tilden ekinshi tilge dál aýdara alatyn kásibı aýdarmashylardyń bolýy Bıznestiń sáttiligi men halyqaralyq qatynastar úshin óte mańyzdy. Qyrǵyz tiline aýdarýdyń kásibı qyzmetteri Qyrǵyzstan turǵyndaryna bir-birin jáne óz shekaralarynan tys álemdi jaqsy túsinýge kómektesý arqyly ártúrli mádenıetter arasyndaǵy baılanys alshaqtyqtaryn joıýǵa kómektesedi.

Qyrǵyz tilindegi aýdarmalar kóbinese zańdy jáne qarjylyq qujattar, sondaı-aq medısınalyq jazbalar, iskerlik kelisimsharttar, marketıńtik materıaldar jáne bilim berý resýrstary sıaqty memlekettik qujattar úshin qoldanylady. Qujattardy nemese veb-mazmundy qyrǵyz tiline nemese odan aýdarý qajet bolǵanda, kásibı aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin til týraly bilimderin jáne onyń biregeı mádenı kontekstin paıdalanady.

Kásiporyndar kóbinese halyqaralyq marketıńtik strategıalardy ilgeriletý úshin qyrǵyz tiline aýdarma qyzmetterine súıenedi. Lokalızasıalanǵan aýdarymdar kompanıalarǵa jańa naryqtarǵa shyǵýǵa kómektesedi, bul klıenttermen berik qarym-qatynas ornatýdy jáne satylymdy arttyrýdy jeńildetedi. Aýdarmashylar tondaǵy, ádet-ǵuryptaǵy jáne jargondaǵy aıyrmashylyqtardy eskere otyryp, túpnusqa habarlamany dál jetkizýi kerek.

Sonymen qatar, jeke aýdarymdar Qyrǵyzstandaǵy ımıgranttar men bosqyndarǵa jańa mádenıetine ońaı enýge kómektesedi. Ómirlik mańyzdy qujattar men sertıfıkattardyń kásibı aýdarmalary otbasylarǵa densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne basqa da negizgi qyzmetterge qol jetkizýdi jeńildetedi.

Qyrǵyz tiline aýdarý iskerlik, bilim berý nemese jeke sebepter boıynsha Qyrǵyzstanda jumys isteıtin nemese turatyn kez kelgen adam úshin óte mańyzdy. Aýdarylǵan qujattardyń durystyǵyna jáne mádenı erekshelikterdiń esebine kepildik berý úshin eldiń mádenıetin túsinetin bilikti aýdarmashyny tabý mańyzdy.

Qaı elderde qyrǵyz tilinde sóıleıdi?

Qyrǵyz tilinde negizinen Qyrǵyzstanda jáne Ortalyq Azıanyń basqa bólikterinde, sonyń ishinde Ońtústik Qazaqstan, Tájikstan, Ózbekstan, Soltústik Aýǵanstan, qıyr batys Qytaı jáne Reseı Respýblıkasynyń shalǵaı aýdandarynda sóıleıdi. Sonymen qatar, Túrkıada, Mońǵolıada jáne Koreı túbeginde etnıkalyq qyrǵyz halqynyń shaǵyn oshaqtary bar.

Qyrǵyz tiliniń tarıhy qandaı?

Qyrǵyz tiliniń uzaq jáne kúrdeli tarıhy bar. Bul Ortalyq Azıanyń proto-túrki tilinen shyqqan shyǵys túrki tili. Bul til týraly eń alǵashqy jazbasha dálelder 8 ǵasyrdan bastap ejelgi túrki alfavıtimen jazylǵan Orhon jazbalarynda kezdesedi.
Qyrǵyz tiline kórshi tilder-uıǵyr jáne mońǵol tilderi qatty áser etti. 16 ǵasyrda qyrǵyz tili ádebı tilge aınaldy, al qyrǵyz tiliniń alǵashqy sózdigi 1784 jyly jazyldy. Til 19 ǵasyrda damı berdi, al 1944 jyly qyrǵyz tili Qyrǵyzstannyń resmı tili boldy.
1928 jyly qyrǵyz tiliniń jazý júıesin standarttaǵan Biryńǵaı alfavıt dep atalatyn belgileý júıesi engizildi. Sodan beri qyrǵyz tili aýyzeki jáne jazbasha túrde damydy. Qazirgi ýaqytta latyn jáne Kırıll alfavıtteri tildiń zamanaýı jazbasha túri úshin qoldanylǵanymen, dástúrli arab qaraǵashtary áli kúnge deıin qyrǵyz tilinde Qasıetti mátinder jazý úshin qoldanylady.
Búginde qyrǵyz tilinde Qyrǵyzstanda, Qazaqstanda, Tájikstanda, Ózbekstanda jáne Qytaıda 5 mıllıonnan astam adam sóıleıdi.

Qyrǵyz tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Shyńǵys Aıtmatov (1928-2008): qyrǵyzdyń eń uly avtorlarynyń biri retinde tanymal, ol qyrǵyz tilinde birqatar shyǵarmalar jazdy jáne onyń ádebı formasyn damytqan.
2. Sholponbek Esenov (1891-1941): qyrǵyz tiliniń alǵashqy izasharlarynyń biri, ol qyrǵyz tilinde alǵashqy gazet shyǵardy jáne tildiń jazbasha túriniń tanymal jańashyly boldy.
3. Orosbek Toqtoǵazıev (1904-1975): qyrǵyz tiliniń zamanaýı standartty nusqasyn ázirleýdegi taǵy bir mańyzdy tulǵa. Ol kóptegen oqýlyqtar jazdy jáne osy til úshin sóz qoldanýdy damytýǵa kómektesti.
4. Alıchan Ashymqanov (1894-1974): ómirin qyrǵyz tili men dıalektileri týraly zertteýler men maqalalar jazýǵa arnaǵan kórnekti lıngvıs.
5. Ázimbek Beknazarov (1947 - qazirgi ýaqytqa deıin): qyrǵyz tili salasyndaǵy bedel dep sanalatyn, ol tildi jańǵyrtýǵa jáne jańa sózder men jazý stılderin jasaýǵa jaýapty boldy.

Qyrǵyz tiliniń qurylymy qalaı?

Qyrǵyz tili-dástúrli túrde úsh dıalektke bólinetin túrki tili: Soltústik, Ortalyq jáne Ońtústik. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol túbir sózderge jurnaqtar qosý arqyly kúrdeli sózderdi quraıdy. Qyrǵyz tilinde jurnaqtarǵa emes, prefıksterge basa nazar aýdarylady, bul oǵan qısyndy qurylym beredi. Sıntaksıstik turǵydan qyrǵyz tili ádette sov (sýbekt-obekt-etistik) bolyp tabylady jáne kóptegen túrki tilderi sıaqty etistik-aqyrly qurylymǵa ıe. Sondaı-aq, tilde ár túrli dybystar nemese ıntonasıalar sózderge múldem basqa maǵyna bere alatyn aıqyn fonematıkalyq aspekt bar.

Qyrǵyz tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Tildiń negizderin úırenýden bastańyz. Siz qyrǵyz tiliniń negizderimen tanystyratyn kóptegen onlaın nemese betpe - bet kýrstardy taba alasyz. Buǵan negizgi sózdik pen gramatıka, jalpy sóz tirkesteri men negizgi sandar kiredi.
2. Ana tiliniń jazbalaryn tyńdańyz. Qyrǵyz tilinde sóıleıtinderdiń áńgimeleri men jazbalaryn tyńdaý sizge tildiń qalaı sóıleıtinin jaqsy túsinýge kómektesedi.
3. Osy tilde seriktespen sóılesýge mashyqtanyńyz. Qyrǵyz tilinde sóıleıtin adamdy taýyp, onymen osy tilde sóılesýge mashyqtanyńyz. Bul sizdiń sóılesý daǵdylaryńyzdy damytýdyń mańyzdy qadamy.
4. Kitaptar, sózdikter jáne onlaın quraldar sıaqty resýrstardy paıdalanyńyz. Bul tildi úırenýge kómektesetin kóptegen resýrstar bar. Buǵan kitaptar, sózdikter, gramatıkalyq anyqtamalyqtar jáne t.b. kiredi.
5. Kóńil kóterýdi umytpańyz. Tildi úırený qyzyqty bolýy kerek. Fılmderdi kórýge, kitap oqýǵa jáne ana tilindegi is-sharalarǵa ýaqyt bólińiz. Bul oqý prosesin áldeqaıda jaǵymdy jáne paıdaly etedi.