Ózbek (kırıllısa) Belarýs Aýdarma

Ózbek tili-25 mıllıonnan astam adam sóıleıtin Ózbekstannyń resmı tili. Bul túrki tili, sondyqtan latyn emes, kırıllısa qoldanylady.

Ózbek tilinen basqa tilderge aýdarý qıyn bolýy múmkin, óıtkeni ózbek tiliniń gramatıkasy men sıntaksısi aǵylshyn, ıspan jáne basqa eýropalyq tilderde qoldanylatyndardan aıtarlyqtaı erekshelenedi. Aýdarmashylar kóbinese mamandandyrylǵan termınologıany qoldanyp, ózbek mádenıeti aıasynda sózder men sóz tirkesteriniń naqty maǵynalaryna erekshe nazar aýdarýy kerek.

Mańyzdysy, kırıllısa birneshe tańbadan turady, olardyń keıbireýleri orys tilinde qalaı aıtylǵanymen salystyrǵanda ózbek tilinde ár túrli aıtylady. Mysaly, kırıllısanyń" Ý "árpi ózbek tilinde" o "dep aıtylady, al orys tilinde"oo" dep aıtylady. Bul ózbek tilinen aǵylshyn tiline aýdarý kezinde este saqtaý kerek erekshe mańyzdy másele, óıtkeni sózderdiń durys aıtylmaýy Eleýli túsinispeýshilikterge ákelýi múmkin.

Ózbek tilinen aǵylshyn tiline aýdarýdyń taǵy bir problemasy tildiń qurylymy men stıli bolýy múmkin. Ózbek tili aǵylshyn tilinen basqa sóılem qurylymyn jıi qoldanady, sondyqtan aýdarmashy sózbe-sóz aýdarmaǵa tym kóp senbesten habarlamanyń maǵynasyn dál jetkizetinine senimdi bolýy kerek.

Sońynda, Ózbekstan men basqa elder arasyndaǵy mádenı aıyrmashylyqtarǵa baılanysty keıbir termınder men sóz tirkesteriniń aǵylshyn tilinde balamasy bolmaýy múmkin ekenin este ustaǵan jón. Osy sebepti aýdarmashy ózbek mádenıetin tereń túsinýi kerek, sonymen qatar aýdarmanyń bastapqy habarlamanyń maǵynasyn dál jetkizetinine senimdi bolý úshin onyń aımaqtyq dıalektilerin bilýi kerek.

Osylaısha, ózbek tiline aýdarý-dáldikti qamtamasyz etý úshin arnaıy bilimdi, daǵdylardy jáne egjeı-tegjeıge kóp kóńil bólýdi qajet etetin kúrdeli mindet. Degenmen, durys kózqaraspen bastapqy mátinniń mánin dál kórsetetin kásibı jáne dál aýdarmany alýǵa bolady.

Qaı elder ózbek (kırıllısa) tilinde sóıleıdi?

Ózbek tilinde (kırıllısa) negizinen Ózbekstan men Tájikstanda, al Aýǵanstanda, Qyrǵyzstanda jáne Qazaqstanda azshylyqtar sóıleıdi.

Ózbek (Kırıll) tiliniń tarıhy qandaı?

Ózbek (kırıllısa) - negizinen Ózbekstanda jáne búkil Ortalyq Azıada sóıleıtin túrki tili. Bul Ózbekstannyń resmı tili, sonymen qatar aımaqtaǵy kóptegen basqa etnıkalyq azshylyqtar sóıleıdi. Bul til VIII ǵasyrda qarluqtar, ýsýndar jáne basqa taıpalyq toptar sóılegen túrki tilimen birge paıda boldy. IX ǵasyrda soǵdy tili birneshe ǵasyrdan keıin túrki tilimen vytystyrylǵanǵa deıin aımaqta tanymal boldy.
14 ǵasyrda "Ózbekstan" termıni alǵash ret sol kezdegi kóshpeli túrik taıpalarynyń tobyna qatysty qoldanyldy. Sodan keıin "ózbek" jáne "ózbek" termınderi osy taıpalarǵa jáne olar sóıleıtin tilge qatysty qoldanyldy. Bul til ǵasyrlar boıy damyp, aqyrynda biz biletin qazirgi ózbek tiline aınaldy.
16-19 ǵasyrlar aralyǵynda parsy tili aımaqtaǵy basym ádebı til boldy. 20 ǵasyrdyń basynda parsy-arab qaraǵashymen qatar latyn álipbıi engizildi, bul qazirgi ózbek tiliniń damýyna yqpal etti. Keńes Odaǵy Ortalyq Azıany baqylaýǵa alǵan kezde, kırıllısa latyn álipbıin resmı jazba retinde almastyrdy jáne búginde ózbek tiliniń negizgi jazýy bolyp qala beredi.

Ózbek (kırıllısa) tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Narımon Omarov-jazýshy, ǵalym jáne keńestik lıngvıs 2. Muhammed Salıh-ózbek jazýshysy jáne aqyny 3. Abdýlla Kýrbonov-dramatýrg jáne teatr rejıseri 4. Abdýlla Arıpov-aqyn jáne proza jazýshysy 5. Mırzahıd Rahımov-jazýshy jáne saıasatker

Ózbek (kırıllısa) tiliniń qurylymy qalaı?

Ózbek tili negizinen kırıllısada jazylǵan jáne túrki tilder otbasyna jatady. Bul búkil Ortalyq Azıa men Taıaý Shyǵysta qoldanylǵan Shaǵataı, ortaǵasyrlyq túrki tiliniń tikeleı urpaǵy. Tilde segiz daýysty jáne 29 daýyssyz dybys, sondaı-aq ártúrli dıftońtar bar. Bul aglútınatıvti til, munda jeke sózderde maǵynany aıtarlyqtaı ózgertetin kóptegen affıkster bolýy múmkin. Sózderdiń reti ádette sýbekt-obekt-etistik, al sóılemder bólshektermen belgilenedi. Sondaı-aq, mártebesi joǵary adamdarǵa júgingen kezde qoldanylatyn qurmetti úndeý júıesi bar.

Ózbek (Kırıll) tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz. Álipbıdi úırenińiz, óıtkeni bul kez-kelgen tildi úırený úshin qajet. Ózbek kırıllısasynda kitaptar oqyp, Fılmder kórińiz, bul sizge barlyq keıipkerlerdi este saqtaýǵa kómektesedi.
2. Gramatıkany úırenińiz. Onlaın kýrstan ótińiz nemese ártúrli gramatıkalyq erejelerdi qarap shyǵyńyz jáne eń keń taralǵan jáne mańyzdylaryn bilińiz.
3. Aıtylý jáne tyńdaý daǵdylarymen jumys jasańyz. Ózbek kırıllısasyn túsiný úshin podkasttar men basqa aýdıo klıpterdi tyńdańyz. Olardyń qalaı aıtylatynyn jaqsy túsiný úshin ár sózdi daýystap qaıtalańyz.
4. Ana tilinde sóıleıtindermen tájirıbe jasańyz. Ózbek kırıllısasynda sóıleıtin dos tabýǵa tyrysyńyz nemese ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge múmkindik beretin HelloTalk jáne Italki sıaqty til úırenýge arnalǵan qoldanbalardy qoldanyp kórińiz.
5. Kún saıyn jańa sózder men sóz tirkesterin úırenýdi umytpańyz. Sózdik qoryn qyzyqty, ınteraktıvti úırený úshin dápter alyńyz nemese Duolingo jáne Memrise sıaqty til úırený qoldanbalaryn paıdalanyńyz.
6. Basqa resýrstardy paıdalanyńyz. BBC Uzbekistan jáne ózbek portaly sıaqty ózbek Kırıll tili men mádenıetin jaqsy túsinýge kómektesetin kitaptar men veb-saıttardy paıdalanyńyz.

Belarýs-Reseı, Ýkraına, Polsha, Lıtva jáne Latvıamen shektesetin Shyǵys Eýropa eli. Qujattardy, ádebıetterdi jáne veb-saıttardy belarýs tiline aýdarý belorýstar men basqa halyqtar arasyndaǵy ǵana emes, sonymen birge eldiń ishindegi halyqaralyq qatynastardyń mańyzdy bóligi bolyp tabylady. 10 mıllıonǵa jýyq halqy bar osy alýan túrli eldegi qoǵamnyń barlyq salalarymen tıimdi qarym-qatynas jasaý úshin belarýs tiline tıimdi aýdarma jasaı bilý mańyzdy.

Belarýssıanyń resmı tili-belarýs tili jáne jazýdyń eki negizgi ádisi bar, olardyń ekeýi de aýdarmada jıi qoldanylady: latyn álipbıi jáne kırıllısa. Latyn álipbıi latyn tilinen shyqqan, Rım ımperıasynyń tili jáne kóptegen batys elderinde qoldanylady; ol polák alfavıtimen tyǵyz baılanysty. Sonymen qatar, grek alfavıtinen shyqqan jáne monahtar jasaǵan kırıll alfavıti orys tilimen tyǵyz baılanysty jáne Shyǵys Eýropa men Ortalyq Azıanyń kóptegen elderinde qoldanylady.

Belarýssıalyq aýdarmashy bastapqy mátinniń maǵynasyn dál jetkizý úshin eki alfavıtti de jaqsy bilýi kerek. Aýdarmashy dál aýdarma jasaý úshin Belarýssıa gramatıkasy men leksıkasyn, sondaı-aq Belarýssıa mádenıetin jaqsy bilýi kerek.

Eger aýdarmashy tildi túsinse jáne habarlamany dál jetkize alsa, aǵylshyn tilinen belarýs tiline nemese Belarýs tilinen aǵylshyn tiline aýdarý qıyn emes. Alaıda, Belarýssıadan nemis, fransýz nemese ıspan sıaqty basqa tilge aýdarǵysy keletinder úshin qıyndyq birshama qıyn. Sebebi aýdarmashyǵa habarlamany Belarýs tilinde joq sózderdi nemese sóz tirkesterin paıdalanyp aýdarma tiline aýdarý qajet bolýy múmkin.

Belarýssıalyq aýdarmashylardyń taǵy bir problemasy-kóptegen sózder men sóz tirkesteriniń kontekstke baılanysty birneshe aýdarmalary bolýy múmkin. Sonymen qatar, keıbir jaǵdaılarda aǵylshyn jáne Belarýs tilderinde múldem basqa maǵynaǵa ıe sózder bar, sondyqtan aýdarmashy bul aıyrmashylyqty bilip, aýdarmasyn sáıkesinshe túzetýi kerek.

Aqyrynda, belarýs tiline aýdarǵanda mádenı kontekstke muqıat nazar aýdarý jáne kez kelgen qorlaıtyn nemese mádenı sezimtal emes termınder men sóz tirkesterinen aýlaq bolý óte mańyzdy. Habarlamany Belarýs tilinde dál jetkizý úshin aýdarmashy tildiń núanstarymen, onyń gramatıkalyq qurylymdarymen jáne Belarýssıa qoǵamynyń mádenı kontekstimen tanys bolýy kerek.

Tapsyrma qandaı bolsa da, belarýs tiline aýdarý qıyn kásiporyn bolýy múmkin, biraq durys bilim men tájirıbe bolsa, ol sátti bolýy múmkin. Tildiń qalaı jumys isteıtinin túsiný jáne mádenı konteksttiń mańyzdylyǵyn moıyndaı otyryp, tájirıbeli belarýssıalyq aýdarmashy tildik alshaqtyqty joıýǵa jáne maǵynaly baılanystar ornatýǵa kómektesedi.

Belarýs tilinde qaı elder sóıleıdi?

Belarýs tili negizinen Belarýssıada jáne Reseıdiń, Ýkraınanyń, Lıtvanyń, Latvıanyń jáne Polshanyń keıbir aımaqtarynda sóıleıdi.

Belarýs tiliniń tarıhy qandaı?

Belarýs halqynyń bastapqy tili ejelgi shyǵys slaván tili boldy. Bul til 11 ǵasyrda paıda boldy jáne 13 ǵasyrda quldyraǵanǵa deıin Kıev Rýsi dáýiriniń tili boldy. Osy ýaqyt ishinde oǵan shirkeý slavándary men basqa tilder qatty áser etti.
13-14 ǵasyrlarda til eki túrli dıalektke bóline bastady: Belarýs tiliniń Soltústik jáne Ońtústik dıalektileri. Ońtústik dıalekt Lıtva Uly gersogtiginde qoldanylatyn ádebı tildiń negizin qalady, ol keıinirek eldiń resmı tiline aınaldy.
Máskeý kezeńinde, 15 ǵasyrdan bastap, belarýs tiline orys tili odan ári áser etti, al qazirgi belarýs tili óz kontýryn ala bastady. 16-17 ǵasyrlarda tildi kodıfıkasıalaý jáne standarttaý áreketteri jasaldy, biraq bul kúsh-jiger nátıjesiz boldy.
19 ǵasyrda belarýs tili aýyzeki jáne ádebı til retinde qaıta jandandy. 1920 jyldary ol Keńes Odaǵynyń resmı tilderiniń biri retinde tanyldy. Alaıda 1930 jyldardaǵy stalındik qýǵyn-súrgin bul tildiń qoldanylýynyń tómendeýine ákeldi. Ol 1960 jyldardyń sońynda qaıta jandandy jáne sodan beri Belarýssıanyń is júzinde resmı tili boldy.

Belarýs tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Fransısk Skorına (1485-1541): kóbinese "Belarýssıa ádebıetiniń ákesi" dep atalady, Skorına latyn jáne Cheh tilderinen belarýs tilderine hrıstıan mátinderiniń alǵashqy baspageri jáne aýdarmashysy boldy. Ol belarýs tilin jandandyrdy jáne bolashaq jazýshylardy osy tilde jumys isteýge shabyttandyrdy.
2. Sımeon Poloskıı (1530-1580): teolog, aqyn jáne fılosof, Poloskıı til, tarıh, mádenıet, din jáne geografıa salasyndaǵy kóp qyrly eńbekterimen tanymal. Ol Belarýs ádebıetiniń kanondyq shyǵarmalaryna aınalǵan Belarýs tilinde birneshe mátin jazdy.
3. Ianka Kýpala (1882-1942): aqyn jáne dramatýrg, Kýpala Belarýssıada da, orys tilinde de jazdy jáne 20 ǵasyrdyń eń mańyzdy belarýssıalyq aqyny retinde tanymal.
4. Iakýb Kolas (1882-1956): aqyn jáne prozashy, Kolas eldiń batys bóliginde sóıleıtin Belarýs tiliniń dıalektisinde jazdy jáne tilge kóptegen jańa sózder men sóz tirkesterin engizdi.
5. Vasılıı Bykov (1924-2003): aqyn, dramatýrg, senarıst jáne dıssıdent, Bykov keńestik okýpasıa kezinde Belarýssıadaǵy ómirdi sıpattaıtyn áńgimeler, pesalar men óleńder jazdy. Onyń kóptegen shyǵarmalary qazirgi Belarýssıa ádebıetindegi eń mańyzdylardyń biri bolyp sanalady.

Belarýs tiliniń qurylymy qalaı?

Belarýs tili shyǵys slaván tilder tobyna kiredi jáne orys jáne ýkraın tilderimen tyǵyz baılanysty. Bul kúshti fleksıalyq til, sózderdiń ártúrli formalary birqatar maǵynalardy bildirý úshin qoldanylady, sonymen qatar aglútınatıvti til, ıaǵnı kúrdeli sózder men sóz tirkesteri basqa sózder men morfemalarǵa affıkster qosý arqyly jasalady. Gramatıkalyq turǵydan bul negizinen SOV (sýbekt-obekt-etistik) sóz reti boıynsha jáne erler de, áıelder de qoldanady jynystar jáne kópshe jaǵdaılar. Aıtylý turǵysynan bul slaván tili, keıbir cheh jáne polák áserleri bar.

Belarýs tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Resmı til kýrsynan ótińiz: Eger siz belarýs tilin úırenýge baısaldy bolsańyz, onlaın nemese betpe - bet til kýrsyn bastaýdyń jaqsy joly. Til kýrsy sizge tildiń negizderin úırenýge jáne daǵdylaryńyzdy damytýǵa qurylym berýge kómektesedi.
2. Súńgý: tildi shynymen úırený jáne ony erkin meńgerý úshin tilge súńgýge múmkindiginshe kóp ýaqyt jumsaý kerek. Belarýs mýzykasyn tyńdańyz, Belarýs fılmderi men teleshoýlaryn kórińiz, Belarýs kitaptaryn, blogtary men maqalalaryn oqyńyz — belarýs tilin estýge jáne qoldanýǵa kómektesetin barlyq nárse.
3. Tájirıbe: tildi meńgerý úshin sóıleý men tildi tyńdaýǵa ýaqyt bólý kerek. Tilde sóıleýdi úırenýdiń birneshe ádisi bar-siz til tobyna qosyla alasyz, tildik seriktes taba alasyz nemese ana tilinde sóıleıtindermen jattyǵý úshin til úırenýge arnalǵan qosymshalardy qoldana alasyz.
4. Keri baılanys alyńyz: tilde sóıleý jáne tyńdaý jattyǵýlaryn jasaǵannan keıin, ony durys qoldanǵanyńyzǵa kóz jetkizý úshin keri baılanys alý mańyzdy. Siz ana tilinde sóıleıtinderden keri baılanys alý úshin til úırený qoldanbalaryn paıdalana alasyz nemese tipti sizge jeke usynystar men keri baılanys bere alatyn onlaın tárbıeshini taba alasyz.