Якутла Босни Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Эсир босни чӗлхинчен тӗрӗс те шанчӑклӑ тӑлмач шыратӑр-и? Куҫару компанийӗсем ҫавӑн чухлӗ чухне хӑш вариант лайӑххине пӗлме йывӑр пулать. Ҫак руководство сире хӑвӑр проект валли босни чӗлхине куҫарма юрӑхлӑ поставщик тупма пулӑшать.

Профессиллӗ тӑлмача шыранӑ чухне унӑн босни чӗлхипе проектсем тӑвас опыт пуррине ӗненмелле. Босни тӑлмачӗн чӗлхине лайӑх пӗлмелле, культурӑллӑ пӗлӳ тата ҫырӑвӑн тӗрлӗ стилӗсемпе ӗҫлеме пӗлмелле. Куҫару пулӑшӑвӗсемпе усӑ курнӑ чухне вӗсем босни чӗлхин спецификине – сӑмахран, боснире Тата Герцеговинӑра тӗл пулакан тӗрлӗ диалекта-ӑнланнине ӗненни яланах лайӑхрах.

Боснилийскинчен ытти чӗлхесем ҫине куҫарнӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнса тӑрать, мӗншӗн тесен нюанссем нумай, вӗсене тӗрӗс каласа памалла. Лайӑх босни тӑлмачӗ, оригиналлӑ текста тӗп-тӗрӗс куҫарнине шантарса, идиоматиллӗ сӑмахсемпе лингвистикӑллӑ сӑмахсене ӑнкарса илме пултарать. Тӗп-тӗрӗс пурнӑҫлас тесен, пахалӑха гарантилеме пултаракан сервис шырӑр.

Вӑхӑтра илсе ҫитерни те босни чӗлхине куҫаракансен поставщикне суйланӑ чухне тӗп вырӑн шутланать. Кашни чӗлхе проектне пурнӑҫламалли сроксене тӗрӗслемелле тата вӑл мӗнле хӑвӑрт вӗҫленме пултарнине хакламалла. Куҫарнӑ документа пӗр паллӑ кун тӗлне илсе ҫитерес тӗлӗшпе компани хӑй ҫине обязательствӑсем илме пултараймасть пулсан, урӑх ҫӗрте шырани вырӑнлӑ.

Юлашкинчен, куҫару пулӑшӑвӗсен хакне шута илмелле. Босни тӑлмачне суйланӑ чухне унӑн хакӗ пӗртен-пӗр фактор пулмалла мар пулин те, эсир хакпа пахалӑха лайӑх шайлаштарнине пӗлес тесе, ӑна магазинсем тӑрӑх шыраса пӑхни вырӑнлӑ. Куҫару хакӗ документӑн калӑпӑшӗпе кӑткӑслӑхне, ҫавӑн пекех чӗлхе мӑшӑрӗн калӑпӑшне кура варьциленме пултарать.

Босни куҫарӑвӗн пулӑшӑвне тӗплӗн тишкернӗ хыҫҫӑн эсир шанчӑклӑ та авторитетлӑ поставщик тупма пултаратӑр. Юрӑхлӑ тӑлмача суйласа илсен, эсир вӑл пысӑк пахалӑх докуменчӗсене вӑхӑтра тата хакпа илсе килессе шанма пултаратӑр.

Хӑш ҫӗршывсенче босни чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Босни чӗлхипе ытларах Босни тата Герцеговинӑра калаҫаҫҫӗ, Анчах Серби, Черногори, Хорвати тата ытти ҫӗршывсенче те ҫавӑн пекех калаҫаҫҫӗ.

Босни чӗлхин историйӗ мӗнле?

Босни чӗлхин историлле тымарӗсем (босни, босни, босанчицкий е сербохорватский) кӑткӑс та нумай енлӗ. Ку чӗлхе-кӑнтӑр славян чӗлхисем, хорват тата серб чӗлхисем евӗрлӗ. Вӑл вӑтам ӗмӗрсенчи босни христианӗсем ҫак районта каланӑ вӑтам ӗмӗрти балкан чӗлхине тымарӗпех кӗрсе каять. 20 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче хӑй тӗллӗн чӗлхе пуличченех чӗлхе майӗпен аталаннӑ.
19-мӗш ӗмӗрте Хорватипе Сербири лингвистсем регионӑн кӑнтӑрти славян чӗлхисемшӗн пуриншӗн те пӗр ҫыру ҫырас тӗлӗшпе пӗрле ӗҫленӗ, анчах хӑш-пӗрисем: ҫавна пула виҫӗ чӗлхе те сербохорват чӗлхин диалекчӗсем шутланнӑ, теҫҫӗ.
1980-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче тата 1990-мӗш ҫулсен пуҫламӑшӗнче Боснипе Герцеговина Югославирен никама пӑхӑнманни ҫинчен пӗлтернӗ. Ку "босни чӗлхин"концепцине ҫуратнӑ босни ҫыннисем хушшинче национализм чӑмпӑлтатни патне илсе ҫитерчӗ. Ку чӗлхене араб, тӗрӗк тата ытти чӗлхесенчен илнӗ ҫӗнӗ сӑмахсемпе пуплевсене хута янипе йӗркеленӗ.
Паян босни чӗлхине босни тата Герцеговинӑра официаллӑ чӗлхепе йышӑннӑ, шкулсенче вӗрентеҫҫӗ, ҫавӑн пекех халӑх хушшинче анлӑ сарӑлнӑ. Босни чӗлхин стандартлӑ уйрӑмлӑхӗсем ҫумне тата ҫӗршывӑн паллӑ регионӗсенче: штокав тата кайкав чӗлхисем текен икӗ босни чӗлхи пур.

Босни чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Матия Дивкович (15 ӗмӗр) – хорват гуманисчӗ тата полиглот, пӗрремӗш паллӑ босни словарӗн авторӗ.
2. Павао Риттер Витезович (17 ӗмӗр) – хорват писателӗ, ӑна босни чӗлхи стандартизацине унӑн "славянла иллири чӗлхи мӗнле пулса ӳсни тата ӳсни ҫинчен Калакан Трактат" кӗнекинче ҫырса хураҫҫӗ.
3. Франьо Раки (19 ӗмӗр) – хорват историкӗ, филолог тата славист, босни чӗлхипе культура енӗпе темиҫе ӗҫ авторӗ.
4. Андрий Качич Миосич (19 ӗмӗр) – хорват поэчӗ, прозаик тата драматург, хальхи босни литературине аталантарас ӗҫе хӑйӗн тӳпе хывнӑскер.
5. Август Чезарец (20 ӗмӗр) – хорват поэчӗ, писатель, лингвист, редактор тата издатель, босни чӗлхипе культури ҫинчен ҫырнӑ нумай статьясемпе кӗнекесен авторӗ.

Босни чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Босни чӗлхи-кӑнтӑрти славян чӗлхи, вӑл хорват тата серб чӗлхисемпе тачӑ ҫыхӑнса тӑрать. Вӑл хорватски те, сербски те фонологи системи пекех, анчах уҫӑ сасӑсенче хӑш-пӗр уйрӑмлӑхсем пур. Босниский босни тата Герцеговинӑн официаллӑ чӗлхи пулса тӑрать, унпа та Черногорире, Сербире тата Хорватире калаҫаҫҫӗ. Унӑн грамматикине ытларах икӗ тӗп диалектпа никӗсленӗ: хӗвелтухӑҫ герцеговинӑпа истори диалекчӗпе штокманӑн хӗвеланӑҫ диалекчӗпе. Босни чӗлхин грамматика структури пулас, иртнӗ тата хальхи событисене палӑртма усӑ куракан вӑхӑтсен пӗлтерӗшлӗ, глаголсен пӗрлешӗвне тата кӑткӑс системине кӗртет.

Босни чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Официаллӑ учебник е ытти материалсем илетӗр. Босни чӗлхине вӗренмелли учебник е вӗренӳ материалӗсене шырӑр. Ҫак материалсем, яланхи пекех, босни чӗлхине вӗренмелли комплекслӑ, тытӑмлӑ майсене тивӗҫтереҫҫӗ.
2. Онлайн-ресурссемпе усӑ курӑр. Duolingo, LiveMocha Тата Memrise йышши босни чӗлхине вӗренме пулӑшакан тӳлевсӗр уроксемпе мероприятисем нумай. Кунсӑр пуҫне сире практикацилеме пулӑшакан видео тата юрӑсем те нумай тупма пулать.
3. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе сывпуллашӑр. Эсир кама та пулин босни чӗлхипе калаҫакана пӗлетӗр пулсан, вӑл хӑйӗн чӗлхисене хӑйрама питӗ лайӑх май! Ҫак чӗлхене хӑнӑхас тесе, вӗсемпе май килнӗ таран час-часах калаҫма тӑрӑшӑр.
4. Босни фильмӗсемпе телекуравне пӑхӑр. Босни фильмӗсемпе телешоу просмотрне пӑхса тухиччен вӑхӑт ирттер-чӗлхене лайӑхлатмалли чи хӑвӑрт меслетсенчен пӗри. Мӗнле пулсан та сӑмах ҫаврӑнӑшӗпе ҫӗнӗ запасне асӑрхӑр.
5. Мотивацие упрӑр. Чӗлхене вӗренни-ҫулҫӳревпе процесс. Хӑвӑр умма реализмлӑ тӗллевсем лартса, пӗр-пӗр рубежа ҫитсен хӑвӑра тивӗҫлипе тивӗҫтерсе тата вӗренӳ вӑхӑтӗнче киленӳ илме тӑрӑшса, мотивацие упрама тӑрӑшӑр.