Chývash Makedon Aýdarma

Chývash aýdarmasy, Chývash translıterasıasy dep te atalady, chývash tilinde sóılesý úshin qoldanylatyn aýdarmanyń mamandandyrylǵan túri. Bul til Reseı men Ýkraınanyń keıbir aımaqtarynda turatyn chývash halqynyń týǵan jeri. Bul mıllıonnan astam adam sóıleıtin túrki tilderiniń biri, ony aýdarma úshin mańyzdy tilge aınaldyrady.

Chývash tilinen nemese odan durys aýdarý úshin translıterasıanyń kúrdeli formalaryn túsiný óte mańyzdy. Sebebi Chývash alfavıti latyn alfavıtinen erekshelenedi, ol negizinen eýropalyq tilder úshin qoldanylady. Nátıjesinde, sıaqty kırıll áripteri bar sózder A, B, K, Ý, oqyrmanǵa túsinikti bolý úshin olardyń latyn balamalaryna aınalýy kerek.

Chývash tiline aýdarý prosesi birneshe kezeńnen turady. Birinshiden, aýdarmashy bastapqy jáne maqsatty tilderdi jaqsy bilýi kerek. Olar sóılemniń qurylymyn, bastapqy tildiń maǵynasy men aıtylýyn túsinýi kerek. Sodan keıin olar gramatıkalyq erejeler men maqsatty til sóılemderiniń qurylymyn eskere otyryp, ony maqsatty tilde durys jetkize alýy kerek.

Aýdarma aıaqtalǵannan keıin aýdarmashy túpnusqa mátindi aýdarylǵan nusqamen Muqıat salystyrýy kerek. Bul aýdarmanyń dál bolýyn jáne josparlanǵan habarlamany durys jetkizýin qamtamasyz etedi. Aýdarmashy sonymen qatar kez-kelgen mádenı siltemeler men jargon sózderdiń aýdarmasynyń durystyǵyna kóz jetkizý úshin qosymsha tekserýler júrgizýge jaýapty.

Chývash tilin úırengisi keletinder úshin onlaın jáne ýnıversıtetterde ártúrli kýrstar bar. Degenmen, tildi úırený Chývash tiline aýdarmany tolyq túsinýdi qamtamasyz etpeıtinin túsiný mańyzdy. Translıterasıanyń qyr-syryn kóp jyldyq tájirıbe men berilgendiktiń arqasynda ǵana ıgerýge bolady.

Tutastaı alǵanda, Chývash tiline aýdarý-eger siz Chývash halqymen qarym-qatynas jasaǵyńyz kelse, meńgerýińiz kerek mańyzdy daǵdy. Durys kózqaras pen bilimniń arqasynda bul kóp ýaqytty qajet etedi, biraq paıda ákeledi.

Chývash tilinde qaı elder sóıleıdi?

Chývash tili negizinen Reseıdiń Chývash Respýblıkasynda, sondaı-aq Reseıdegi Marıı El, Tatarstan jáne Ýdmýrtıanyń keıbir aýdandarynda, sondaı-aq Qazaqstan men Ýkraınada sóıleıdi.

Chývash tiliniń tarıhy qandaı?

Chývash tili-Reseı Federasıasynda shamamen 1,5 mıllıon adam sóıleıtin túrki tili. Bul túrki tilderiniń oǵyr tarmaǵynyń tiri qalǵan jalǵyz ókili. Tarıhı turǵydan bul til negizinen Reseıdiń Edil aımaǵynda ornalasqan Chývashıa Respýblıkasy dep atalatyn aýdandarda aıtyldy.
Chývash tiliniń qujattalǵan tarıhyn 13 ǵasyrdan bastaýǵa bolady, eń alǵashqy jazbasha eskertýler 14-15 ǵasyrlardaǵy qoljazbalardan tabylǵan. Bul qoljazbalardyń kópshiligi ýaqyt óte kele tildiń aıtarlyqtaı ózgeriske ushyraǵanyn kórsetedi. 15 ǵasyrda Chývash tiline Altyn Ordanyń kórshiles tatar tili qatty áser etti jáne eski tatar alfavıtimen jazyldy.
18 ǵasyrda Chývash alfavıtin orys ǵalymy Semen Remezov qurdy, ol ony kırıllısaǵa negizdedi. Bul jańa alfavıt 19 ǵasyrdyń basynda alǵashqy basylǵan Chývash kitaptaryn jasaý úshin qoldanyldy. 19 ǵasyrdyń aıaǵynda chývash tili Reseı ımperıasynyń resmı tili retinde tanyldy jáne osy kezeńde basqa da ádebı shyǵarmalar jasaldy.
Chývash tilinde olar qazirgi kezde de sóıleı beredi, sonymen qatar Chývashıa Respýblıkasynyń keıbir mektepterinde sabaq beredi. Sondaı-aq, Reseıde de, shetelde de tildi saqtaý jáne nasıhattaý boıynsha belsendi kúsh-jiger jumsalýda.

Chývash tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Mıhaıl Vasılevıch Iakovlev-tildiń alǵashqy keshendi gramatıkasyn jasaǵan Chývash memlekettik pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń lıngvısi jáne profesory.
2. Iakov Kostúkov-lıngvıs jáne Chývash memlekettik pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń profesory, kóptegen eńbekterdi redaksıalaý jáne jarıalaý arqyly tildi modernızasıalaýǵa úles qosty.
3. Nıkolaı Zıberov-Chývash tiline latyn grafıkasyn engizýge qosqan úlken úles.
4. Vasılıı Peskov-1904 jyly Chývash tilinen alǵashqy mektep oqýlyǵyn jasaǵan muǵalim.
5. Oleg Bessonov-tildiń ártúrli dıalektilerin biriktirý úshin jumys istegen zamanaýı standartty Chývash tilin damytýdaǵy yqpaldy tulǵa.

Chývash tiliniń qurylymy qalaı?

Chývash tili túrki tilder otbasyna jatady. Bul sózderdiń túbir sózge birqatar prefıkster men jurnaqtar qosý arqyly jasalatynyn bildiretin aglútınatıvti til. Sózderdiń reti, ádette, sýbekt-obekt-etistik, sóılem ishindegi sózderdiń salystyrmaly túrde erkin reti bar. Zat esimder eki túrge bólinedi jáne sandy, jaǵdaıdy jáne senimdilikti kórsetý úshin synyptyq jurnaqtardy paıdalanady. Etistikter sóılemniń taqyrybyna sáıkes keledi jáne shaq pen aspektige baılanysty jalǵanady.

Chývash tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Alfavıt, aıtylý jáne negizgi gramatıka sıaqty tildiń negizderin úırenýden bastańyz. Internettegi birneshe keremet resýrstar bar, mysaly Chuvash.org nemese Chuvash.eu bul sizge kómektese alady.
2. Aýyzeki sózder men sóz tirkesteriniń negizin tez qurý úshin ana tilinde sóıleıtin aýdıo jazbalar men sóılem mysaldaryn qoldanyńyz. Radıo baǵdarlamalaryn tyńdańyz jáne chývash tilinde fılmder men telebaǵdarlamalardy kórińiz. Erkin bolý jáne oǵan yńǵaıly bolý úshin til úırenýge kirisińiz.
3. Ana tilinde sóıleıtindermen jeke nemese onlaın forýmdarda úırengenderińizdi oryndańyz. Bul Sizge jergilikti núanstardy túsinýge jáne mádenıet týraly túsinik alýǵa kómektesedi.
4. Sózdik pen gramatıkany jaqsartý úshin Chývash tilindegi kitaptar men gazetterdi oqyńyz. Neǵurlym kóp oqysańyz, túsinigińiz ben gramatıkańyz soǵurlym jaqsy bolady.
5. Sońynda, oqýyńyzdy chývash tilinde mátin jazý, Chývash onlaın forýmdaryna qatysý jáne emtıhanǵa daıyndyq sıaqty árekettermen tolyqtyryńyz. Bul sizge tildi myqtap meńgerýge kómektesedi.

Makedon tiline aýdarý-bul Makedon tilinde dál sóıleskisi kelgende qoldanylatyn qajetti qyzmet. Bul negizinen Soltústik Makedonıada sóıleıtin slaván tili jáne eldiń resmı tilderiniń biri. Adamdar kóbinese osy tildegi klıenttermen, áriptesterimen nemese iskerı seriktestermen dál jáne tıimdi qarym-qatynas jasaý qajet bolǵan kezde Makedon tiline aýdarma qyzmetterine júginedi.

Makedonıalyq aýdarma qyzmetterin qujattardy, veb-saıttardy jáne basqa materıaldardy Makedon tiline aýdarýǵa mamandanǵan kóptegen aýdarma kompanıalary usynady. Kásibı aýdarmashylar qujattardyń barlyq túrlerin, sonyń ishinde zańdy jáne qarjylyq qujattardy, marketıńtik nemese iskerı materıaldardy, tehnıkalyq qujattamany jáne basqalaryn aýdara alady. Aýdarma qyzmetteri Makedon tilinde sóıleıtin aýdıtorıa úshin lokalızasıalanǵan mazmun jasaı alady. Veb-saıtty lokalızasıalaý týraly sóz bolǵanda, kásibı aýdarmashylar aýdarylǵan veb-saıttyń túpnusqaǵa uqsaıtyndyǵyna jáne sezinetinine kóz jetkizedi. Bul paıdalanýshylardyń ana tilinde veb-saıtty sharlaý kezinde oń tájirıbe alýyn qamtamasyz etedi.

Makedon tiline dál jáne tıimdi aýdarmalar til men onyń mádenıetin tereń túsinýdi qajet etedi. Kásibı aýdarmashylar aýdarma jobasyn oryndaý úshin jaldanbas buryn muqıat irikteýden ótedi. Jobany dáldikti qamtamasyz etý úshin redaktorlar da muqıat tekseredi. Kásibı aýdarmashylar tildiń núanstarymen tanys, bul aýdarmanyń dál ǵana emes, sonymen qatar mádenı dástúrlerge sáıkes keletindigine kóz jetkizýge kómektesedi.

Makedonıa tilinen kásibı aýdarmashyny jaldaý tabysty halyqaralyq qatysýdy qurýǵa kelgende paıdaly bolýy múmkin. Kásibı maman jasaǵan aýdarmalar naqty jáne jan-jaqty bolyp tabylady, bul sizdiń habarlamańyzdyń naqty jáne eshqandaı túsinispeýshiliksiz qabyldanýyn qamtamasyz etedi. Kásibı makedonıalyq aýdarmashyǵa ınvestısıa salý-bul sizdiń qujatyńyzdyń nemese veb-saıtyńyzdyń maqsatty tilge durys aýdarylýyn qamtamasyz etýdegi mańyzdy qadam. Bul sonymen qatar Makedon tilinde sóıleıtin tutynýshylarǵa sapaly ónimder nemese qyzmetter usynýǵa qamqorlyq jasaıtynyńyzdy kórsetedi.

Makedonıa qaı elderde sóıleıdi?

Makedonıa tili negizinen Soltústik Makedonıa Respýblıkasynda, Serbıada jáne Albanıada sóıleıdi. Ol sondaı-aq Bolgarıa, Gresıa jáne Chernogorıanyń bólikterinde, sondaı-aq Avstralıa, Kanada, Germanıa jáne Amerıka Qurama Shtattarynyń emıgranttar qaýymdastyǵynda sóıleıdi.

Makedon tiliniń tarıhy qandaı?

Makedonıa tiliniń tarıhyn bizdiń dáýirimizdiń 9 ǵasyrynan bastap, eski slaván tili túrinde qoldanylǵan kezden baıqaýǵa bolady. Osy kezeńde kóptegen qazirgi bolgar jáne Chernogorıa dıalektileri dúnıege keldi. 11 ǵasyrda eski slaván tili orta Makedonıa dıalektisine jol berdi. Osmanly kezeńinde tilge túrik jáne arab sózderi áser etti. 19 ǵasyrda Bolgar eksarhaty qurylǵannan keıin tildiń standarttalǵan nusqasy paıda boldy, ol qazir Qazirgi Makedonıa tili dep atalady. 1912-13 jyldardaǵy Balqan soǵystarynan keıin Makedonıa keıinirek Iýgoslavıaǵa aınalǵan sol kezdegi Serbıa Koróldiginiń resmı tili bolyp jarıalandy. Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin Makedonıa ózin respýblıka dep jarıalady jáne birden Makedon tilin óziniń resmı tili retinde qabyldady. Bul 1993 jyly Makedonıa Respýblıkasynyń qurylýymen resmı túrde tanyldy.

Makedonıa tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Krste Mısırkov (1874-1926) – lıngvıs jáne fılosof, qazirgi Makedon tilin kodtaıtyn alǵashqy ádebı shyǵarma bolyp sanalatyn Makedonıa máseleleri boıynsha kitaptyń avtory.
2. Kýzman Shapkarev (1880-1966) – Makedonıa tilin keń kólemde zertteý qazirgi resmı Makedonıa tiliniń negizin qalaǵan ǵalym.
3. Blaje Koneskı (1921-1993) – Skopedegi Makedonıa ádebıeti ınstıtýtynyń Makedonıa tili kafedrasynyń meńgerýshisi jáne qazirgi Makedonıa tiliniń bas sáýletshileriniń biri bolǵan lıngvıs jáne aqyn.
4. Georgıı Pýlevskıı (1892-1966) – Makedonıa tiliniń alǵashqy jan-jaqty gramatıkalyq oqýlyǵyn jazǵan jáne onyń kóptegen erejelerin kodıfıkasıalaǵan polımat jáne ǵalym.
5. Koko Rasın (1908-1943) – qazirgi Makedonıa ádebıetiniń atasy sanalatyn aqyn. Ol Makedon tilindegi eń mańyzdy jumystardyń keıbirin jazdy jáne ult tarıhyndaǵy jáne onyń mádenıetindegi mańyzdy tulǵa bolyp tabylady.

Makedonıa qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Makedon tili-ońtústik slaván tili jáne onyń qurylymy osy otbasynyń bolgar jáne serbohorvat sıaqty basqa tilderine uqsas. Ol sýbekt-obekt-etistik sóılemderiniń retin qoldanady jáne etistik fleksıasyn keńinen qoldanady. Tilde sıntetıkalyq jáne analıtıkalyq aýytqý jáne konúgasıa formalary qoldanylady. Zat esimderde jeti jaǵdaı jáne eki jynys, sondaı-aq etistiktiń tórt shaqtary bar. Syn esimder jynysy, sany jáne jaǵdaıy boıynsha ózgertetin zat esimderge sáıkes keledi.

Makedon tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Makedon tiliniń jaqsy oqýlyǵyn alyńyz jáne til úırenýge kirisińiz. Tildi jattyqtyrý jáne úırený úshin qoldanýǵa bolatyn jattyǵýlary bar gramatıkalyq oqýlyqty tabyńyz.
2. Makedonıa mýzykasyn tyńdańyz jáne Makedonıa tilindegi beınelerdi nemese fılmderdi kórińiz. Bul sizge tilmen jáne onyń aıtylýymen jaqsyraq tanysýǵa kómektesedi.
3. Makedon tilinde sóıleıtindermen sóılesińiz. Bul sizge naqty ómirlik tájirıbe beredi jáne tez úırenýge kómektesedi. Ana tilinde sóıleıtinderdi onlaın nemese jergilikti kezdesýler nemese qaýymdastyqtar arqyly taba alasyz.
4. Makedon tilinde jazýdy úırenińiz. Jazý tildiń gramatıkasyn, qurylymyn jáne emlesin jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Makedon tilinde jýrnal júrgizińiz. Oqý prosesinde kezdesetin sózderdi, sóz tirkesterin jáne áńgimelerdi jazyńyz. Sózdik jáne gramatıkalyq jattyǵýlardy jıi qarap shyǵyńyz.
6. Qoldanbalar men veb-saıttar sıaqty Makedonıa tilindegi onlaın resýrstardy paıdalanyńyz. Oqýǵa kómektesetin ınteraktıvti sabaqtar men jattyǵýlardy usynatyn kóptegen onlaın baǵdarlamalar bar.