Shotlandtyq geldik Tatar Aýdarma

Shotlandıaǵa saıahattaý nemese jergilikti shotlandtarmen sóılesý kezinde eldiń dástúrli tilin túsiný jáne onymen sóılesý úlken artyqshylyq bolýy múmkin. Shotlandtyq gel-bul júzdegen jyldar buryn paıda bolǵannan beri jergilikti turǵyndar sóıleıtin til. Bul Shotlandıanyń tarıhyn, mádenıeti men ádet-ǵurpyn túsinýdiń mańyzdy bóligi. Osylaısha, shotland-gel aýdarmasymen tildiń negizderin úırený osy tańǵajaıyp el týraly baǵa jetpes túsinik bere alady.

Shotland gel tili degenimiz ne?

Shotlandtyq gel nemese gaıdlıg-kelt otbasynyń ejelgi tili. Ol ırlandıalyq geldik jáne Manks geldik tilderimen tyǵyz baılanysty jáne 4 ǵasyrdan beri qoldanylyp keledi dep esepteledi. Ol búkil elde 11 ǵasyrǵa deıin aıtyldy, biraq keıinnen jekelegen aýdandarda saqtaldy. Qazirgi ýaqytta shotlandtyq gel endi Shotlandıanyń negizgi tili emes, biraq áli kúnge deıin elde 60 000-ǵa jýyq adam sóıleıdi.

Shotlandtyq gel tiline aýdarýdyń mańyzdylyǵy nede?

Shotlandtyq gel tilin úırený kóptegen sebepterge baılanysty mańyzdy. Bul Shotlandıanyń mádenıeti men tarıhy týraly túsinik beredi, sonymen qatar kelýshilerge jergilikti turǵyndarmen maǵynaly baılanys ornatýǵa múmkindik beredi. Tildi bilý saıahatshylarǵa jergilikti maqal-mátelder men ádet-ǵuryptardy jaqsyraq baǵalaýǵa jáne qyzyqty áńgimelerge qatysýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar, tildi bilý jer ataýlarynyń, rýlyq ataýlardyń jáne mańyzdy tarıhı oqıǵalardyń mádenı mańyzdylyǵy týraly túsinik bere alady.

Shotland tilinen gel tiline aýdarmany qalaı úırenesiz?

Baqytymyzǵa oraı, shotland geliniń negizderin úırenýdiń kóptegen joldary bar. Oqytýdyń eń keń taralǵan jáne tıimdi ádisteriniń biri-shotlandtyq geldik kýrstan ótý. Ádette ýnıversıtetterde ótkiziletin bul kýrstar shotlandtyq gel tiliniń barlyq negizgi komponentterin qamtıdy - aıtylý men gramatıkadan bastap negizgi aýyzeki sóz tirkesterine deıin. Osy aýdıtorıalyq kýrstardan basqa, shotlandtyq geldik kýrstardyń kóptegen onlaın kýrstary bar. Bul úıden shyqpaı-aq til úırenýdiń tamasha tásili.

Qorytyndylaı kele, shotlandtyq gel tilin úırený Shotlandıanyń tarıhy men mádenıeti týraly tańǵajaıyp túsinik beredi. Til týraly negizgi bilim túsiný men baǵalaýdyń jańa álemine jol ashýy múmkin. Qol jetimdi kýrstar men resýrstardyń keń spektrimen til úırený qyzyqty ári paıdaly bolýy múmkin. Sondyqtan, eger siz Shotlandıa jerimen jáne halqymen jaqynyraq tanysqyńyz kelse, shotlandtyq gel tiline aýdarý - bastaý úshin tamasha oryn.

Shotland gel tilinde qaı elder sóıleıdi?

Shotlandtyq gel negizinen Shotlandıada, ásirese taýly jerlerde jáne araldarda sóıleıdi. Ol sondaı-aq Kanadadaǵy jańa Shotlandıada sóıleıdi, onda ol provınsıadaǵy jalǵyz resmı tanylǵan azshylyq tili bolyp tabylady.

Shotland geliniń tarıhy qandaı?

Shotlandtyq gel tili Shotlandıada kem degende 5 ǵasyrdan beri keń taralǵan jáne ejelgi keltterdiń tilinen shyqqan dep esepteledi. Ol Irlandıada, Ýelste jáne Brıttanıde (Fransıada) sóıleıtin tildermen baılanysty. Orta ǵasyrlarda bul búkil elde keńinen aıtyldy, biraq ony qoldaný 18 ǵasyrdyń basynda Shotlandıa Koróldigi Anglıamen biriktirilgennen keıin azaıa bastady. 19 ǵasyrdyń ortasyna qaraı bul til negizinen taýly jerlerde jáne Shotlandıa araldarynda keń taralǵan.
19-20 ǵasyrlarda shotlandtyq gel tili negizinen ǵalymdar men belsendilerdiń kúsh-jigeriniń arqasynda qaıta jandandy. Qazirgi ýaqytta Shotlandıada 60 000-nan astam gall tilinde sóıleıtinder bar jáne bul til mektepterde oqytylady. Ol sondaı-aq Eýropalyq Odaqtyń resmı tili bolyp tabylady jáne Shotlandıada aǵylshyn tilimen qatar resmı mártebege ıe.

Shotlandtyq gel tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Donald Makdonald (1767-1840): "geldik ádebıettiń ákesi" degen atpen belgili Donald Makdonald 19 ǵasyrda Shotlandıada geldik ádebıettiń qaıta órleýin bastaǵan jazýshy, aqyn, aýdarmashy jáne redaktor boldy.
2. Aleksandr Makdonald (1814-1865): Aleksandr Makdonald Shotlandıanyń eń uly kelt óleńderin, sonyń ishinde "An Cnocan Bàn" jáne "Cumha nam Beann"óleńderin jazǵan kórnekti geldik tarıhshy jáne aqyn boldy. Ol sondaı-aq alǵashqy shotland-gel sózdigin jasaýǵa kómektesti.
3. Kalým Maklın (1902-1960): áıgili Gael aqyny, Kalým Maklın sonymen qatar 20 ǵasyrda Shotlandıada tildi jandandyrýǵa kómektesetin Gael tilin oqytýǵa arnalǵan oqýlyqtar serıasyn jazdy (ırlandıalyq Gael).
4. Djordj Kempbell (1845-1914): Kempbell óziniń mansabyn geldik mádenıet pen tildi saqtaýǵa arnaǵan kórnekti ǵalym boldy. Onyń "Batys taýly aımaqtaǵy tanymal ertegiler" kitaby kelt ádebıetiniń eń úlken shyǵarmalarynyń biri bolyp sanalady.
5. Djon Makınnes (1913-1989): Makınnes aýyzsha dástúrlerdiń, ásirese shotlandtyq geldik fólklor men mýzykanyń mańyzdy jınaýshysy jáne zertteýshisi boldy. 1962 jyly ol shotland mádenı murasynyń negizi bolǵan geldik án dástúrine úlken sholý jasady.

Shotlandtyq geldik qurylym qalaı jumys isteıdi?

Shotlandtyq gel-kelt otbasyna jatatyn jáne eki dıalektke bólinetin úndi-eýropalyq til: negizinen Irlandıada sóıleıtin ırlandıalyq gel jáne negizinen Shotlandıada sóıleıtin shotlandtyq gel. Til-ádettegi kelt gramatıkasy men sıntaksısi bar dástúrli qurylym. Onyń aýyzsha júıesi jekeshe, qos jáne kópshe formalardyń kúrdeli tirkesimine negizdelgen. Zat esimderdiń jekeshe jáne kópshe túrleri bar jáne jynysyna qaraı eńkeıedi. Syn esimder men esimdikter jynysy, sany jáne jaǵdaıy boıynsha zat esimderge sáıkes keledi. Etistikterde alty shaq, úsh kóńil-kúı jáne sheksiz formalar bar.

Shotlandtyq gel tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Aıtylymnan bastańyz: gel tilin úırenýdi bastamas buryn, durys aıtylýymen tanysqanyńyzǵa kóz jetkizińiz. Bul sizge keıingi sabaqtardy úırenýge kómektesedi jáne sóıleý men túsinýdi áldeqaıda tegis etedi.
2. Negizgi sózdik qoryn úırenińiz: aıtylymdy meńgergennen keıin, múmkindiginshe negizgi sózdik qoryn úırenýge tyrysyńyz. Bul sizge keıingi sabaqtardyń negizin qalaıdy jáne gel tilin túsinýdi jáne onymen sóılesýdi jeńildetedi.
3. Kitaptarǵa nemese aýdıo sabaqtarǵa ınvestısıa salyńyz: keıbir kitaptarǵa nemese aýdıo sabaqtarǵa ınvestısıa salý mańyzdy. Bul sizge tildi durys úırenýge kómektesedi jáne aqparattyń saqtalýyn qamtamasyz etedi.
4. Áńgimelesýshini tabyńyz: múmkin bolsa, shotland-gel tilinde sóıleıtin adamdy taýyp, birneshe áńgimelesýdi uıymdastyryńyz. Bul sizge tildi úırenýge jáne qatelikter jiberýden qorqýdy jeńýge kómektesedi.
5. Geldik radıony tyńdańyz: geldik radıony tyńdaý - bul til týraly kóbirek bilýdiń jáne onyń áńgimede qalaı estiletini týraly túsinik alýdyń tamasha tásili.
6. Geldik teleshoýlardy qarańyz: geldik teleshoýlar men fılmderdi izdeý sonymen qatar bul tildiń ártúrli kontekstterde qalaı qoldanylatynyn túsinýge kómektesedi.
7. Geldik gazetter men jýrnaldardy oqyńyz: gel tilinde jazylǵan gazetter men jýrnaldardy oqý-bul til men mádenıet týraly kóbirek bilýdiń tamasha tásili.
8. Tehnologıany qoldanyńyz: siz gel tilin úırený kezinde tehnologıany óz paıdańyzǵa paıdalana alasyz. Tildi úırenýge kómektesetin kóptegen veb-saıttar men qosymshalar bar.

Tatar tili-negizinen Reseı Federasıasynyń quramyna kiretin Tatarstan Respýblıkasynda sóıleıtin til. Bul túrik, ózbek jáne qazaq sıaqty basqa túrki tilderine qatysty túrki tili. Ol Ázerbaıjan, Ýkraına jáne Qazaqstannyń keıbir bólikterinde de aıtylady. Tatar tili Tatarstannyń resmı tili bolyp tabylady jáne bilim berý jáne memlekettik basqarý salasynda qoldanylady.

Reseı ımperıasynyń keńeıýimen tatar tili Tatarstan quramyna kiretin aýdandardaǵy mektepterde oqýǵa mindetti boldy. Bul onyń kúndelikti ómirde qoldanylýynyń tómendeýine ákeldi, biraq 1990 jyldary til qaıta jandandy, óıtkeni ony qoldanýdy yntalandyrý úshin kúsh salyndy.

Aýdarma týraly aıtatyn bolsaq, qujattardy tatar tiline aýdarǵysy keletinder úshin birneshe nusqa bar. Tatar tiline aýdarma jasaýdyń eń keń taraǵan tásili-tatar tilinen kásibı aýdarmashyny jaldaý. Munyń artyqshylyǵy-dáldik, óıtkeni olar tildiń núanstarymen tanys bolady. Kásibı aýdarmashylar ádette zańdy, Medısınalyq jáne qarjylyq aýdarma sıaqty belgili bir salalarda tájirıbege ıe, sondyqtan olar naqty aýdarmany qamtamasyz ete alady.

Taǵy bir nusqa - avtomattandyrylǵan aýdarma baǵdarlamasyn paıdalaný. Bul baǵdarlamalar ana tilinde sóılemeıtin adamdarǵa qujattardy tez jáne dál aýdarýǵa kómektesýge arnalǵan. Olar algorıtmderdi adamnyń aralasýynsyz sózder men sóz tirkesterin bir tilden ekinshi tilge sáıkestendirý úshin paıdalanady. Alaıda, bul baǵdarlamalar aýdarmashynyń qujatty tekserýi sıaqty dál bolmaýy múmkin.

Sondaı-aq aǵylshyn tilinen tatar tiline dál aýdarmany qamtamasyz ete alatyn onlaın aýdarma qyzmetteri bar. Bul qyzmetter kóbinese eń arzan nusqa bolyp tabylady, biraq olar kásibı aýdarmashynyń qyzmetterimen birdeı sapaǵa kepildik bere almaıdy. Eger siz tatar tiline aýdarýdyń jyldam jáne arzan sheshimin izdeseńiz, bul jaqsy nusqa bolýy múmkin. Degenmen, dáldikti qamtamasyz etý úshin bedeldi qyzmetti paıdalanǵanyńyzǵa kóz jetkizý mańyzdy.

Tatar tiline aýdarý úshin qandaı baǵytty tańdasańyz da, bolashaqta yqtımal problemalardy boldyrmaý úshin dáldikti qamtamasyz etý mańyzdy. Kásibı aýdarma ádette osy maqsatqa jetýdiń eń jaqsy tásili bolyp tabylady, biraq eger shyǵyndar máselesi týyndasa, onlaın aýdarma qyzmetteri nemese kompúterlik baǵdarlamalar kómektese alady.

Tatar tilinde qaı elder sóıleıdi?

Tatar tilinde negizinen Reseıde sóıleıdi, onda 6 mıllıonnan astam adam sóıleıdi. Ol Ázerbaıjan, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Túrkıa jáne Túrikmenstan sıaqty basqa elderde de aıtylady.

Tatar tiliniń tarıhy qandaı?

Tatar tili, sondaı-aq qazan tatar tili retinde belgili, negizinen Reseı Federasıasynyń Tatarstan Respýblıkasynda sóıleıtin qypshaq tobynyń túrki tili. Ol Reseıdiń, Ózbekstannyń jáne Qazaqstannyń basqa bólikterinde de aıtylady. Tatar tiliniń tarıhy 10 ǵasyrdan bastalady, Edil bolgarlary Islamdy qabyldap, qazirgi tatarlarǵa aınaldy. Altyn Orda kezeńinde (13-15 ǵasyrlar) tatarlar mońǵol bıliginde boldy, al tatar tili mońǵol jáne parsy tilderiniń yqpalyn sezine bastady. Ǵasyrlar boıy til túrki tiliniń basqa dıalektilerimen, sondaı-aq arab jáne parsy qaryzdarymen baılanysyna baılanysty úlken ózgeristerge ushyrady. Nátıjesinde ol óziniń jaqyn týystarynan erekshelenetin erekshe tilge aınaldy jáne kóptegen aımaqtyq dıalektiler paıda boldy. Tatar tilinde jazylǵan alǵashqy kitap 1584 jyly "dıvan-ı Lúgatı-túrik"degen atpen jaryq kórdi. 19 ǵasyrdan bastap tatar tilin belgili bir dárejede Reseı ımperıasy, sodan keıin Keńes Odaǵy moıyndady. Ol Keńes Odaǵy kezinde Tatarstanda resmı mártebege ıe boldy, biraq stalındik kezeńde basyldy. 1989 jyly tatar alfavıti kırıllısadan latyn álipbıine aýystyryldy, al 1998 jyly Tatarstan Respýblıkasy tatar tilin resmı dep jarıalady. Búginde bul tilde Reseıde, negizinen Tatar qaýymy arasynda 8 mıllıonnan astam ana tilinde sóıleıtinder sóıleıdi.

Tatar tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Gabdýlla Týkaı (1850-1913): ózbek, orys jáne tatar tilderinde jazǵan jáne tatar tili men ádebıetin nasıhattaýda mańyzdy ról atqarǵan tatar aqyny jáne dramatýrgi.
2. Aláskára Mırgazızı (17 ǵ.): tatar jazýshysy, poetıkalyq jazýdyń erekshe stılin damytqan tatar tiliniń dáýirlik gramatıkasynyń avtory.
3. Tegahıra Askanavı (1885-1951): tatar tilin zertteý onyń damýy úshin óte mańyzdy bolǵan tatar ǵalymy jáne lıngvısi.
4. Mashammedár Zarnakáev (19 ǵ.): alǵashqy zamanaýı tatar sózdigin jazǵan jáne tatar tilin standarttaýǵa kómektesken tatar jazýshysy jáne aqyny.
5. Ildar Faızı (1926-2007): tatar tilinde ondaǵan áńgimeler men kitaptar jazǵan jáne tatar ádebı tiliniń jandanýyna aıtarlyqtaı úles qosqan tatar jazýshysy jáne jýrnalısi.

Tatar tiliniń qurylymy qalaı?

Tatar tiliniń qurylymy ıerarhıalyq, tıptik aglútınatıvti morfologıasy bar. Onda tórt jaǵdaı (nomınatıvti, genıtatıvti, aıyptaýshy jáne lokatıvti) jáne úsh tuqym (erkek, áıel jáne orta) bar. Etistikter bet, san jáne kóńil-kúı boıynsha jalǵanady, al zat esimder is, jynys jáne San boıynsha eńkeıedi. Tilde aspekt, baǵyt jáne modáldilik sıaqty aspektilerdi bildire alatyn kúrdeli postelogtar men bólshekter júıesi bar.

Tatar tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Sapaly materıalǵa qol jetkize alatynyńyzǵa kóz jetkizińiz – ınternette jáne kitap dúkenderinde tatar tilin úırenýge arnalǵan kóptegen tamasha resýrstar bar, sondyqtan eń sapaly materıalǵa qol jetkize alatynyńyzǵa kóz jetkizińiz.
2. Alfavıtpen tanysyńyz – tatar tili kırıllısada jazylǵandyqtan, til úırenýge kirispes buryn biregeı alfavıtpen tanysqanyńyzǵa kóz jetkizińiz.
3. Aıtylym men ekpindi úırenińiz-tatar tilinde daýysty jáne býyndyq ekpindi ózgertýdiń kúrdeli júıesi qoldanylady, sondyqtan aıtylymdy jattyqtyryńyz jáne ekpindi jáne ekpinsiz daýystylardyń arasyndaǵy aıyrmashylyqty tanýdy úırenińiz.
4. Negizgi gramatıkalyq erejeler men qurylymdy tekserińiz – negizgi gramatıka men sóılem qurylymyn jaqsy túsiný kez-kelgen tildi meńgerýge kelgende mańyzdy.
5. Tyńdańyz, kórińiz jáne oqyńyz – tatar tilinde Tyńdaý, kórý jáne oqý sizge tildiń dybysyna úırenýge kómektesedi, sonymen qatar sózdik pen sóz tirkesterimen jumys isteýge mashyqtanady.
6. Áńgimelesý-tatar tilinde sóıleıtin adammen únemi sóılesý-kez-kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy tásili. Aldymen baıaý jáne anyq sóıleýge tyrysyńyz jáne qatelikter jiberýden qoryqpańyz.