Ázirbaıjan Túrik Aýdarma

Ázirbaıjan tiline aýdarma tildik qyzmettiń mańyzdy salasy bolyp tabylady, óıtkeni eldiń ózinde halyqaralyq saıahatshylar arasynda tanymal tilder men mádenıetterdiń biregeı gıbrıdi qalyptasty. Ázirbaıjan birneshe túrli Shyǵys Eýropa jáne Ortalyq Azıa tilderiniń qıylysy bolyp sanalady, bul ázirbaıjan tiline aýdarma qyzmetin aımaqpen baılanysýǵa umtylatyn bıznes úshin taptyrmas etedi.

Ázirbaıjan tili-Ońtústik Kavkazda jáne Ortalyq Azıada, ásirese Ázirbaıjan Respýblıkasynda 10 mıllıon adam sóıleıtin aımaqtyq til. Ol túrik tilimen tyǵyz baılanysty jáne burynǵy Keńes Odaǵynyń basqa bólikterinde keń taralǵan. Ázirbaıjan tili birneshe elderde, sonyń ishinde Ázirbaıjan, Reseı, Belarýs, Moldova, Qazaqstan jáne Qyrǵyzstanda resmı til bolyp tabylady, bul aımaqta bıznes júrgizýdi josparlasańyz, ony túsiný úshin mańyzdy etedi.

Ázirbaıjan tilindegi aýdarmany basqa aýdarma túrlerinen ajyratatyn birneshe aspektiler bar. Ázirbaıjan tili-eki jazý júıesi men eki ózara túsinikti dıalektini qamtıtyn baı kúrdeli til. Ázirbaıjan jáne basqa tildermen jumys isteıtin aýdarmashylar úshin bul qıyn bolýy múmkin, óıtkeni ár tildiń ózindik erekshelikteri men núanstary bar. Mysaly, ázirbaıjan zat esimderiniń úsh nusqasy bar (Erkek, Áıel jáne orta jynys), bul ana tilinde sóılemeıtinder úshin qıyn bolýy múmkin. Sonymen qatar, kontekstke baılanysty bir nárseni aıtýdyń birneshe ádisi bar, sondyqtan dál jáne tıimdi aýdarma durys ton men mádenı elementterdi qabyldaýdy bildiredi.

Sonymen qatar, ázirbaıjan tili túrik tilimen óte tyǵyz baılanysty jáne olardyń arasynda kóptegen jalpy sózder men uǵymdar bar. Bul kez-kelgen tildi biletin aýdarmashylarǵa basqasyn tańdaýdy jeńildetedi, bul olarǵa Ázirbaıjan tilinen túrik tiline aýdarmalarmen jumys isteýge múmkindik beredi.

Siz aımaqta saıahattasańyz da, bıznes júrgizseńiz de, ázirbaıjan tiline aýdarma qyzmetteri sizdiń tájirıbeńizdi barynsha paıdalanýǵa kómektesedi. Eki tildiń de tájirıbeli spıkerlerimen jumys jasaı otyryp, siz ózińizdiń habarlamańyzdyń dál jáne kásibı túrde jetkizilýin qamtamasyz ete alasyz, bul Sizge jergilikti naryqpen baılanysta bolýǵa jáne eki jaqqa da tıimdi qarym-qatynas ornatýǵa kómektesedi.

Ázirbaıjan tilinde qaı elder sóıleıdi?

Ázirbaıjan tili negizinen Ázirbaıjanda jáne Irannyń keıbir bólikterinde sóıleıdi, biraq Reseı, Túrkıa, Irak, Grýzıa jáne Sırıa sıaqty elderde de sóıleıdi.

Ázirbaıjan tiliniń tarıhy qandaı?

Ázirbaıjan tiliniń tarıhy bizdiń zamanymyzdyń 8 ǵasyrynan bastalady, oǵyz (túrki) taıpalary Ortalyq Azıaǵa alǵash qonystanǵan kezde. 13 ǵasyrǵa qaraı Ázirbaıjan búkil aımaqtaǵy parsy mádenıeti men tiliniń negizgi ortalyǵyna aınaldy. 19 ǵasyrdaǵy orys-parsy soǵystary kezinde Ázirbaıjan tilin orys ımperıasy orys tiliniń paıdasyna basqan. KSRO ydyraǵannan keıin Ázirbaıjan óziniń táýelsizdigin jarıalady jáne ázirbaıjan tili resmı túrde eldiń resmı tili retinde tanyldy.
Sodan beri ázirbaıjan tili birneshe reformalardan ótti jáne tildi tiri qaldyrýǵa jáne ony odan ári standarttaýǵa baǵyttalǵan til saıasaty qabyldandy. Bul Ázirbaıjanda, sondaı-aq Túrkıa, Grýzıa jáne Iran sıaqty aımaqtaǵy basqa elderde mıllıondaǵan adamdar sóıleıtin tildiń qaıta jandanýyna ákeldi. Sonymen qatar, ázirbaıjan tili búkil álem elderinde tanymal shet tiline aınalýda.

Ázirbaıjan tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Myrza Fatalı Ahýndov-Ázirbaıjan jazýshysy, dramatýrg, fılosof jáne aǵartýshy. Onyń jumysy 19 ǵasyrdyń aıaǵy men 20 ǵasyrdyń basynda ázirbaıjandardyń ulttyq oıanýyna áser etti.
2. Mamed Saıd Ordýbadı-ol qazirgi Ázirbaıjan ádebıetiniń atasy jáne onyń eń kórnekti izashary bolyp sanalady.
3. Muhammed Fızýlı-16 ǵasyrdaǵy ázirbaıjan aqyny jáne jazýshysy. Ol klasıkalyq Ázirbaıjan ádebıetiniń negizin qalaýshy bolyp sanalady.
4. Rasýl Rza-ol 20 ǵasyrdyń basynda Ázirbaıjan tilin damytýda mańyzdy tulǵa boldy. Ol Ázirbaıjan tilin damytý qozǵalysynyń belsendi qatysýshysy boldy jáne ol úshin alfavıt qurýda mańyzdy ról atqardy.
5. Nızamı Gandjevı-búkil ádebıettegi eń uly romantıkalyq aqyndardyń biri retinde tanymal 12 ǵasyrdaǵy parsy aqyny. Ol parsy jáne ázirbaıjan tilderinde jazdy jáne onyń keıbir jumystary fransýz jáne orys sıaqty basqa tilderge aýdaryldy. Onyń poezıasy Ázirbaıjan mádenıetine uzaq áser etti.

Ázirbaıjan tiliniń qurylymy qalaı?

Ázirbaıjan tili ortasha kúrdeli qurylymǵa ıe. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı maǵynanyń ózgerýin kórsetý úshin sózdiń negizine jurnaqtar qosady. Bul proses agglútınasıa dep atalady. Mysaly," ıaz - "(jazý)" ıaza-m " bolady (Men jazamyn). Ázirbaıjan tili daýysty dybystardyń úılesimdiligin de qamtıdy, oǵan sáıkes sózder men jurnaqtar sózdegi ornyna baılanysty belgili bir daýysty dybystarmen sáıkes kelýi kerek. Gramatıkalyq turǵydan ázirbaıjan tili eki urpaqtan turady, úsh jaǵdaı jáne jeti shaq.

Ázirbaıjan tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Alfavıtpen tanysýdan bastańyz. Ázirbaıjan tilinde 33 áripten turatyn latyn grafıkasyna negizdelgen Ázirbaıjan alfavıti qoldanylady.
2. Til negizderin úırený úshin oqýlyqty nemese onlaın oqýlyqty tabyńyz. Gramatıka, sóılem qurylymy jáne leksıka tildi túsiný úshin mańyzdy.
3. Til úırenýge batyryńyz. Ázirbaıjan tilindegi jazbalardy tyńdańyz, ázirbaıjan tilindegi beıneler men fılmderdi kórińiz jáne sóılesýlerde onymen sóılesýge kúsh salyńyz.
4. Únemi jattyǵý jasańyz. Siz úırengen barlyq nárseni qarap shyǵýdy jáne jattyǵýdy umytpańyz. Jattyǵýlarmen jumys isteý jáne ana tilinde sóıleıtindermen áńgimelesýge qatysý sizdiń bilimińizdi nyǵaıtýǵa kómektesedi.
5. Tárbıeshimen jumys jasańyz. Tárbıeshi sizge óz qarqynyńyzben úırenýge jáne úlgerimińizdi baǵalaýǵa kómektesedi. Olar sondaı-aq usynystar bere alady jáne kez kelgen suraqtaryńyzǵa jaýap bere alady.
6. Internettegi resýrstardy paıdalanyńyz. Sizdiń oqýyńyzdy tolyqtyra alatyn kóptegen onlaın sabaqtar men resýrstar bar.

Túrik tili-myńdaǵan jyldarǵa sozylǵan jáne búkil álem boıynsha mıllıondaǵan adamdar qoldanatyn Ortalyq Azıada tamyry bar ejelgi, tiri til. Túrik tiliniń shet tili retinde salystyrmaly túrde sırek kezdesetinine qaramastan, ásirese batys Eýropada jazbasha aýdarma qyzmetterine degen qyzyǵýshylyq pen suranys artty, óıtkeni el barǵan saıyn jahandanyp, ózara baılanysty bola bastady.

Uzaq jáne kúrdeli tarıhynyń arqasynda Túrik tili álemdegi eń mánerli tilderdiń biri bolyp tabylady, onyń erekshe gramatıkasy men leksıkasynda mádenıet pen sıntaksıstiń núanstary beınelengen. Osy sebepti aýdarmashy qyzmetterin sóıleýdiń dáldigi men erkin sóıleýin qamtamasyz etý úshin tildi jaqsy biletin ana tilinde sóıleıtin mamandar usynýy kerek.

Túrik tilinen nemese túrik tilinen aýdarǵanda tildiń jargon men ıdıomaǵa toly ekenin eskerý mańyzdy. Sonymen qatar, standartty jazbasha nusqadan basqa kóptegen dıalektiler bar, sondyqtan maqsatty aýdıtorıanyń jergilikti aıtylýy men sózdik qoryna erekshe nazar aýdarý qajet.

Túrik tiline aýdarýdyń taǵy bir problemasy-bul tildegi jurnaqtardyń óte egjeı-tegjeıli júıesi. Ár áripti gramatıkalyq erejege sáıkes ózgertýge bolady; osy erejelerdi taný jáne durys qoldaný úshin tájirıbeli aýdarmashy qajet.

Jalpy, túrik tili-kúrdeli jáne ádemi til, baı aýyzsha dástúri bar, ony dál aýdarý úshin Sheber qol qajet. Bilikti aýdarmashy sizdiń qujattaryńyz túrik tilinde nemese onsyz berilgende bastapqy maǵynasyn saqtaıtynyna kóz jetkizýge kómektesedi.

Túrik tilinde qaı elder sóıleıdi?

Túrik tili negizinen Túrkıada, sondaı-aq Kıpr, Irak, Bolgarıa, Gresıa jáne Germanıanyń bólikterinde sóıleıdi.

Túrik tiliniń tarıhy qandaı?

Túrki tili dep atalatyn túrik tili-Altaı tilder otbasynyń bir tarmaǵy. Ol bizdiń zamanymyzdyń birinshi myńjyldyǵynyń alǵashqy ǵasyrlarynda qazirgi Túrkıa aýmaǵyndaǵy kóshpeli taıpalardyń tilinen shyqqan dep esepteledi. Til ýaqyt óte kele damydy jáne oǵan arab, parsy jáne grek sıaqty Taıaý Shyǵys jáne Ortalyq Azıa tilderi qatty áser etti.
Túrik tiliniń eń alǵashqy jazbasha túri shamamen 13 ǵasyrǵa jatady jáne osy kezeńde Anadolynyń kóp bóligin jaýlap alǵan Seljuq túrikterine jatady. Olar qoldanǵan til "eski Anadoly-túrik" dep ataldy jáne kóptegen parsy jáne arab qaryzdary boldy.
Osmanly kezeńinde (14-19 ǵasyrlar) Stambýl dıalektisine negizdelgen standarttalǵan til paıda boldy, ol qoǵamnyń barlyq deńgeılerinde jáne ımperıa aımaqtarynda qoldanyla bastady. Bul arab, parsy jáne grek sıaqty basqa tilderden kóptegen sózderdi alǵan Osmanly-túrik tili retinde belgili boldy. Ol negizinen arab qaraǵashymen jazylǵan.
1928 jyly qazirgi Túrik Respýblıkasynyń negizin qalaýshy Atatúrik túrik tiline jańa alfavıt engizip, arab jazýyn ózgertilgen latyn alfavıtimen almastyrdy. Bul túrik tilinde tóńkeris jasap, ony úırený men qoldanýdy jeńildetti. Búginde túrik tilinde búkil álem boıynsha 65 mıllıonnan astam adam sóıleıdi, bul ony Eýropadaǵy eń kóp sóıleıtin tilderdiń birine aınaldyrady.

Túrik tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Mustafa Kemal Atatúrik: Túrkıa Respýblıkasynyń negizin qalaýshy jáne Tuńǵysh Prezıdenti kóbinese túrik tilinde túbegeıli reformalar júrgizdi, sonyń ishinde álipbıdi jeńildetý, sheteldik sózderdi túrik balamalaryna aýystyrý jáne tildi oqytý men qoldanýǵa belsendi yqpal etý.
2. Ahmet Djevdet: Osmanly ǵalymy Ahmet Djevdet kóptegen arab jáne parsy sózdikterin qamtıtyn jáne túrik sózderi men sóz tirkesterine standartty maǵynalar berilgen alǵashqy zamanaýı túrik sózdigin jazdy.
3. Halıt Zıa Ýshaklygıl: 20 ǵasyrdyń basyndaǵy áıgili roman Jazýshy Ýshaklygıl 16 ǵasyrdaǵy Osmanly aqyny Nazım Hıkmettiń poetıkalyq stıline degen qyzyǵýshylyqty jandandyrdy, sonymen qatar sóz oınaý jáne rıtorıkalyq suraqtar sıaqty ádebı quraldardy qoldanýdy keńinen nasıhattady.
4. Rejep Taıyp Erdoǵan: Túrkıanyń qazirgi prezıdenti Erdoǵan óziniń sóılegen sózderi men túrik tilin qoǵamdyq ómirde qoldanýdy qoldaý arqyly ulttyq biregeılik sezimin nasıhattaýda mańyzdy ról atqardy.
5. Bedrı Rahmı Eıýboglý: 1940 jyldardan bastap qazirgi túrik poezıasynyń jetekshi qaıratkerleriniń biri, Eıýboglý batys ádebıeti men dástúriniń elementterin túrik ádebıetine engizýge, sondaı-aq kúndelikti túrik leksıkasyn qoldanýdy nasıhattaýǵa yqpal etti.

Túrik tiliniń qurylymy qalaı?

Túrik tili-aglútınatıvti til, ıaǵnı ol sózderge kóbirek aqparat pen núanstar berý úshin affıksterdi (sózderdiń aıaqtalýy) qoldanady. Onda sýbekt-obekt-etistik sózderiniń reti de bar. Túrik tili de daýysty dybystardyń salystyrmaly túrde kóp bolýymen jáne daýysty dybystardyń uzyndyǵymen erekshelenedi. Onda birneshe daýyssyz toptar, sondaı-aq býyndardaǵy ekpinniń eki túrli túri bar.

TÚRIK TILIN eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Alfavıt jáne negizgi gramatıka sıaqty tildiń negizderin úırenýden bastańyz. 2. Bilimińizdi arttyrý úshin Túrik tili kýrstary, podkasttar jáne beıneler sıaqty tegin onlaın resýrstardy paıdalanyńyz. 3. Aptasyna keminde bir ret til úırenýge mindetteme alý arqyly ózińizge turaqty sabaq kestesin jasańyz. 4. Túrik tilinde sóıleýshilermen nemese til almasý baǵdarlamalary arqyly sóılesýge mashyqtanyńyz. 5. Kilt sózder men sóz tirkesterin este saqtaýǵa kómektesetin kartalar men basqa este saqtaý quraldaryn paıdalanyńyz. 6. Mádenıet týraly kóbirek bilý jáne tyńdaý daǵdylaryn jaqsartý úshin Túrik mýzykasyn tyńdańyz jáne túrik fılmderin kórińiz. 7. Ózińizge úırengenderińizdi qorytýǵa jáne jattyǵýǵa ýaqyt berý úshin únemi úzilis jasańyz. 8. Qatelikter jasaýdan qoryqpańyz; qatelikter oqý prosesiniń bóligi bolyp tabylady. 9. Ózińizdi synap kórińiz, jańa nárseni kórińiz jáne shekarańyzdy ıterińiz. 10. Oqý kezinde kóńil kóterińiz!