Ázirbaıjan Iakýtskıı Aýdarma

Ázirbaıjan tiline aýdarma tildik qyzmettiń mańyzdy salasy bolyp tabylady, óıtkeni eldiń ózinde halyqaralyq saıahatshylar arasynda tanymal tilder men mádenıetterdiń biregeı gıbrıdi qalyptasty. Ázirbaıjan birneshe túrli Shyǵys Eýropa jáne Ortalyq Azıa tilderiniń qıylysy bolyp sanalady, bul ázirbaıjan tiline aýdarma qyzmetin aımaqpen baılanysýǵa umtylatyn bıznes úshin taptyrmas etedi.

Ázirbaıjan tili-Ońtústik Kavkazda jáne Ortalyq Azıada, ásirese Ázirbaıjan Respýblıkasynda 10 mıllıon adam sóıleıtin aımaqtyq til. Ol túrik tilimen tyǵyz baılanysty jáne burynǵy Keńes Odaǵynyń basqa bólikterinde keń taralǵan. Ázirbaıjan tili birneshe elderde, sonyń ishinde Ázirbaıjan, Reseı, Belarýs, Moldova, Qazaqstan jáne Qyrǵyzstanda resmı til bolyp tabylady, bul aımaqta bıznes júrgizýdi josparlasańyz, ony túsiný úshin mańyzdy etedi.

Ázirbaıjan tilindegi aýdarmany basqa aýdarma túrlerinen ajyratatyn birneshe aspektiler bar. Ázirbaıjan tili-eki jazý júıesi men eki ózara túsinikti dıalektini qamtıtyn baı kúrdeli til. Ázirbaıjan jáne basqa tildermen jumys isteıtin aýdarmashylar úshin bul qıyn bolýy múmkin, óıtkeni ár tildiń ózindik erekshelikteri men núanstary bar. Mysaly, ázirbaıjan zat esimderiniń úsh nusqasy bar (Erkek, Áıel jáne orta jynys), bul ana tilinde sóılemeıtinder úshin qıyn bolýy múmkin. Sonymen qatar, kontekstke baılanysty bir nárseni aıtýdyń birneshe ádisi bar, sondyqtan dál jáne tıimdi aýdarma durys ton men mádenı elementterdi qabyldaýdy bildiredi.

Sonymen qatar, ázirbaıjan tili túrik tilimen óte tyǵyz baılanysty jáne olardyń arasynda kóptegen jalpy sózder men uǵymdar bar. Bul kez-kelgen tildi biletin aýdarmashylarǵa basqasyn tańdaýdy jeńildetedi, bul olarǵa Ázirbaıjan tilinen túrik tiline aýdarmalarmen jumys isteýge múmkindik beredi.

Siz aımaqta saıahattasańyz da, bıznes júrgizseńiz de, ázirbaıjan tiline aýdarma qyzmetteri sizdiń tájirıbeńizdi barynsha paıdalanýǵa kómektesedi. Eki tildiń de tájirıbeli spıkerlerimen jumys jasaı otyryp, siz ózińizdiń habarlamańyzdyń dál jáne kásibı túrde jetkizilýin qamtamasyz ete alasyz, bul Sizge jergilikti naryqpen baılanysta bolýǵa jáne eki jaqqa da tıimdi qarym-qatynas ornatýǵa kómektesedi.

Ázirbaıjan tilinde qaı elder sóıleıdi?

Ázirbaıjan tili negizinen Ázirbaıjanda jáne Irannyń keıbir bólikterinde sóıleıdi, biraq Reseı, Túrkıa, Irak, Grýzıa jáne Sırıa sıaqty elderde de sóıleıdi.

Ázirbaıjan tiliniń tarıhy qandaı?

Ázirbaıjan tiliniń tarıhy bizdiń zamanymyzdyń 8 ǵasyrynan bastalady, oǵyz (túrki) taıpalary Ortalyq Azıaǵa alǵash qonystanǵan kezde. 13 ǵasyrǵa qaraı Ázirbaıjan búkil aımaqtaǵy parsy mádenıeti men tiliniń negizgi ortalyǵyna aınaldy. 19 ǵasyrdaǵy orys-parsy soǵystary kezinde Ázirbaıjan tilin orys ımperıasy orys tiliniń paıdasyna basqan. KSRO ydyraǵannan keıin Ázirbaıjan óziniń táýelsizdigin jarıalady jáne ázirbaıjan tili resmı túrde eldiń resmı tili retinde tanyldy.
Sodan beri ázirbaıjan tili birneshe reformalardan ótti jáne tildi tiri qaldyrýǵa jáne ony odan ári standarttaýǵa baǵyttalǵan til saıasaty qabyldandy. Bul Ázirbaıjanda, sondaı-aq Túrkıa, Grýzıa jáne Iran sıaqty aımaqtaǵy basqa elderde mıllıondaǵan adamdar sóıleıtin tildiń qaıta jandanýyna ákeldi. Sonymen qatar, ázirbaıjan tili búkil álem elderinde tanymal shet tiline aınalýda.

Ázirbaıjan tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Myrza Fatalı Ahýndov-Ázirbaıjan jazýshysy, dramatýrg, fılosof jáne aǵartýshy. Onyń jumysy 19 ǵasyrdyń aıaǵy men 20 ǵasyrdyń basynda ázirbaıjandardyń ulttyq oıanýyna áser etti.
2. Mamed Saıd Ordýbadı-ol qazirgi Ázirbaıjan ádebıetiniń atasy jáne onyń eń kórnekti izashary bolyp sanalady.
3. Muhammed Fızýlı-16 ǵasyrdaǵy ázirbaıjan aqyny jáne jazýshysy. Ol klasıkalyq Ázirbaıjan ádebıetiniń negizin qalaýshy bolyp sanalady.
4. Rasýl Rza-ol 20 ǵasyrdyń basynda Ázirbaıjan tilin damytýda mańyzdy tulǵa boldy. Ol Ázirbaıjan tilin damytý qozǵalysynyń belsendi qatysýshysy boldy jáne ol úshin alfavıt qurýda mańyzdy ról atqardy.
5. Nızamı Gandjevı-búkil ádebıettegi eń uly romantıkalyq aqyndardyń biri retinde tanymal 12 ǵasyrdaǵy parsy aqyny. Ol parsy jáne ázirbaıjan tilderinde jazdy jáne onyń keıbir jumystary fransýz jáne orys sıaqty basqa tilderge aýdaryldy. Onyń poezıasy Ázirbaıjan mádenıetine uzaq áser etti.

Ázirbaıjan tiliniń qurylymy qalaı?

Ázirbaıjan tili ortasha kúrdeli qurylymǵa ıe. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı maǵynanyń ózgerýin kórsetý úshin sózdiń negizine jurnaqtar qosady. Bul proses agglútınasıa dep atalady. Mysaly," ıaz - "(jazý)" ıaza-m " bolady (Men jazamyn). Ázirbaıjan tili daýysty dybystardyń úılesimdiligin de qamtıdy, oǵan sáıkes sózder men jurnaqtar sózdegi ornyna baılanysty belgili bir daýysty dybystarmen sáıkes kelýi kerek. Gramatıkalyq turǵydan ázirbaıjan tili eki urpaqtan turady, úsh jaǵdaı jáne jeti shaq.

Ázirbaıjan tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Alfavıtpen tanysýdan bastańyz. Ázirbaıjan tilinde 33 áripten turatyn latyn grafıkasyna negizdelgen Ázirbaıjan alfavıti qoldanylady.
2. Til negizderin úırený úshin oqýlyqty nemese onlaın oqýlyqty tabyńyz. Gramatıka, sóılem qurylymy jáne leksıka tildi túsiný úshin mańyzdy.
3. Til úırenýge batyryńyz. Ázirbaıjan tilindegi jazbalardy tyńdańyz, ázirbaıjan tilindegi beıneler men fılmderdi kórińiz jáne sóılesýlerde onymen sóılesýge kúsh salyńyz.
4. Únemi jattyǵý jasańyz. Siz úırengen barlyq nárseni qarap shyǵýdy jáne jattyǵýdy umytpańyz. Jattyǵýlarmen jumys isteý jáne ana tilinde sóıleıtindermen áńgimelesýge qatysý sizdiń bilimińizdi nyǵaıtýǵa kómektesedi.
5. Tárbıeshimen jumys jasańyz. Tárbıeshi sizge óz qarqynyńyzben úırenýge jáne úlgerimińizdi baǵalaýǵa kómektesedi. Olar sondaı-aq usynystar bere alady jáne kez kelgen suraqtaryńyzǵa jaýap bere alady.
6. Internettegi resýrstardy paıdalanyńyz. Sizdiń oqýyńyzdy tolyqtyra alatyn kóptegen onlaın sabaqtar men resýrstar bar.

Iakýt tili-Reseıdiń soltústik-shyǵysynda jarty mıllıonnan astam adam sóıleıtin túrki tili. Til jaqynda ǵana resmı tanylǵandyqtan, ıakýt tilinen aýdarma qyzmetterine áli de aıtarlyqtaı suranys bar. Bul maqalada biz ıakýt tiline jáne odan aýdarýdyń mańyzdylyǵyn qarastyramyz jáne osy proseske qatysty máselelerdi talqylaımyz.

Iakýt tilinde Reseıde ǵana emes, Mońǵolıa, Qytaı jáne Qazaqstan sıaqty elderde de sóıleıdi. Bul ıakýt tiline, sondaı-aq el ishinde aýdarma qyzmetterine halyqaralyq qajettilik bar degendi bildiredi. Iakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń negizgi maqsaty-jergilikti qaýymdastyqtar men basqa da múddeli taraptar arasyndaǵy baılanysty jeńildetý úshin tildik olqylyqtardyń ornyn toltyrý. Aýdarmalar sonymen qatar zańdy qujattar, dıplomatıalyq kelisimder, bilim berý materıaldary, buqaralyq aqparat quraldary men mádenıetke qatysty materıaldar jáne basqa qujattar úshin qajet.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa keletin bolsaq, keıbir mańyzdy máselelerdi este ustaǵan jón. Birinshiden, aıtylý máselesi bar. Iakýt tilinde sóıleıtin aımaqtyq dıalektke baılanysty sózderdiń aıtylýynda aıyrmashylyqtar bar. Osylaısha, aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin osy aımaqtyq varıasıalarmen tanys bolýy mańyzdy. Taǵy bir másele, kóptegen sózder qoldanylatyn kontekstke baılanysty birneshe maǵynaǵa ıe. Bul aýdarmashylarǵa sózdiń nemese sóz tirkesiniń durys maǵynasyn anyqtaýdy qıyndatady, bul dáldikti odan da mańyzdy etedi.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa baılanysty qıyndyqtarǵa qaramastan, bul prosestiń mańyzdylyǵyn moıyndaý mańyzdy. Iakýt tili tanýdy jalǵastyra otyryp, ıakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń Joǵary sapasy men dáldigin qamtamasyz etý mańyzdy bola bastady. Sapaly aýdarmalar tabysty mádenıetaralyq dıalog pen baılanystardy saqtaý úshin óte mańyzdy, ásirese mádenıeti jıi margınaldanatyn baıyrǵy qaýymdastyqtar arasynda.

Iakýt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Iakýt tili Reseıde, Qytaıda jáne Mońǵolıada sóıleıdi.

Iakýt tiliniń tarıhy qandaı?

Iakýt tili-soltústik-batys túrki tilderiniń Kaspıı kishi tobyna jatatyn túrki tili. Reseı Saha Respýblıkasynda shamamen 500 000 adam sóıleıdi, negizinen Lena ózeni men onyń salalarynyń baseıninde. Iakýt tilinde 14 ǵasyrdyń ortasyndaǵy alǵashqy jazbasha ádebıetten bastaý alatyn baı ádebı tarıh bar. Iakýt ádebıetine Taıaý Shyǵys pen Ortalyq Azıadan kelgen sopylyq aqyndardyń, sondaı-aq ımperatorlyq Reseıden kelgen orys jazýshylary men avtorlarynyń shyǵarmalary qatty áser etti. Iakýt tilindegi alǵashqy jazbasha shyǵarmalar dinı mátinder, sonyń ishinde Quran úzindileriniń aýdarmalary jáne Iýsýf pen Zýlaıh týraly ańyzdar boldy.
Iakýt tilinde jazylǵan alǵashqy túpnusqa shyǵarmalar 19 ǵasyrdyń aıaǵynda paıda boldy: ıakýt halqynyń kúndelikti ómirin baıandaıtyn óleńder, áńgimeler men romandar. Iakýt jazýshylary óz shyǵarmalarynda otarshyldyqqa qarsy kúres, dástúrli Sibir mádenıetiniń mańyzdylyǵy jáne aımaqtaǵy ezilgen halyqtardyń jaǵdaıy sıaqty keńirek taqyryptardy zertteı bastady. 1920-1930 jyldary ıakýt tili Iýrıı Chegerev, Anatolıı Molotov, Gennadıı Tıtov jáne Ivan Tazetdınov sıaqty jazýshylar bastaǵan ádebı renesansty bastan ótkerdi. Osy kezeńde ıakýt tilinde shyqqan kitaptardyń sany kúrt ósti, sonymen qatar memlekettik jáne ákimshilik qujattarda tildiń qoldanylýy artty.
Búginde ıakýt tili óziniń spıkerleri arasynda qaıta jandanýda jáne birneshe jańa gazet-jýrnaldar shyǵarady. Reseıden tys jerlerde ıakýt tilin úırenýge qyzyǵýshylyq artyp keledi, óıtkeni birneshe ýnıversıtetter osy til boıynsha kýrstar usynady.

Iakýt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Iýrıı Nıkolaevıch Vınokýrov-lıngvıs, tarıhshy jáne fılolog; 2. Stepan Georgıevıch Ostrovskıı-ıakýt aqyny, dramatýrg, prozashy jáne aýdarmashy; 3. Oleg Mıhaılovıch Beláev-ıakýt ádebıettanýshysy jáne pýblısısi; 4. Lılıa Vladımırovna Bagaýtdınova-ıakýt fólklorshysy; 5. Akýlına Ibna Pavlova-leksıkograf jáne dıalektologıany zertteýshi.

Iakýt tiliniń qurylymy qalaı?

Iakýt tili túrki tilder otbasyna jatady jáne soltústik-shyǵys tobynyń bóligi bolyp tabylady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol jańa maǵynalar men formalardy qurý úshin sózderge qosýǵa bolatyn jurnaqtardy qoldanady. Iakýt tili joǵary ıkemdilikpen erekshelenedi, ıaǵnı sózder sóılemde qalaı qoldanylatynyna baılanysty pishinin ózgertedi. Zat esimder, esimdikter, syn esimder men etistikter kontekstke baılanysty olardyń formasyn belgileý úshin aıaqtaýdy qajet etedi.

Iakýt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Iakýt tili oqýlyǵynyń nemese nusqaýshyǵa arnalǵan nusqaýlyqtyń kóshirmesin alyńyz. Osy materıaldarda berilgen sabaqtardy pysyqtaý - tildi jetik meńgerýdiń eń jaqsy tásili.
2. Sóıleý men tyńdaýǵa mashyqtanyńyz. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - ony múmkindiginshe jattyqtyrý, sondyqtan jattyǵý úshin basqa adamdy tabýǵa tyrysyńyz.
3. Iakýt tilinde jazylǵan materıaldy oqyńyz. Bul tildiń qurylymy men gramatıkasyn túsinýge kómektesedi.
4. Iakýttardyń mádenıeti men tarıhymen tanysyńyz. Eger siz adamdar men olardyń ómir salty týraly kóbirek bilseńiz, bul sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Iakýt BAQ-taryn qarańyz jáne tyńdańyz. Bul tilde qol jetimdi radıobaǵdarlamalar men teleshoýlardy qosa alǵanda, kóptegen onlaın resýrstar bar.
6. Iakýtıaǵa Baryńyz. Aımaqta ýaqyt ótkizgennen keıin siz tilge enip, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge múmkindik alasyz.