Iakýtskıı Horvat Aýdarma

Iakýt tili-Reseıdiń soltústik-shyǵysynda jarty mıllıonnan astam adam sóıleıtin túrki tili. Til jaqynda ǵana resmı tanylǵandyqtan, ıakýt tilinen aýdarma qyzmetterine áli de aıtarlyqtaı suranys bar. Bul maqalada biz ıakýt tiline jáne odan aýdarýdyń mańyzdylyǵyn qarastyramyz jáne osy proseske qatysty máselelerdi talqylaımyz.

Iakýt tilinde Reseıde ǵana emes, Mońǵolıa, Qytaı jáne Qazaqstan sıaqty elderde de sóıleıdi. Bul ıakýt tiline, sondaı-aq el ishinde aýdarma qyzmetterine halyqaralyq qajettilik bar degendi bildiredi. Iakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń negizgi maqsaty-jergilikti qaýymdastyqtar men basqa da múddeli taraptar arasyndaǵy baılanysty jeńildetý úshin tildik olqylyqtardyń ornyn toltyrý. Aýdarmalar sonymen qatar zańdy qujattar, dıplomatıalyq kelisimder, bilim berý materıaldary, buqaralyq aqparat quraldary men mádenıetke qatysty materıaldar jáne basqa qujattar úshin qajet.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa keletin bolsaq, keıbir mańyzdy máselelerdi este ustaǵan jón. Birinshiden, aıtylý máselesi bar. Iakýt tilinde sóıleıtin aımaqtyq dıalektke baılanysty sózderdiń aıtylýynda aıyrmashylyqtar bar. Osylaısha, aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin osy aımaqtyq varıasıalarmen tanys bolýy mańyzdy. Taǵy bir másele, kóptegen sózder qoldanylatyn kontekstke baılanysty birneshe maǵynaǵa ıe. Bul aýdarmashylarǵa sózdiń nemese sóz tirkesiniń durys maǵynasyn anyqtaýdy qıyndatady, bul dáldikti odan da mańyzdy etedi.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa baılanysty qıyndyqtarǵa qaramastan, bul prosestiń mańyzdylyǵyn moıyndaý mańyzdy. Iakýt tili tanýdy jalǵastyra otyryp, ıakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń Joǵary sapasy men dáldigin qamtamasyz etý mańyzdy bola bastady. Sapaly aýdarmalar tabysty mádenıetaralyq dıalog pen baılanystardy saqtaý úshin óte mańyzdy, ásirese mádenıeti jıi margınaldanatyn baıyrǵy qaýymdastyqtar arasynda.

Iakýt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Iakýt tili Reseıde, Qytaıda jáne Mońǵolıada sóıleıdi.

Iakýt tiliniń tarıhy qandaı?

Iakýt tili-soltústik-batys túrki tilderiniń Kaspıı kishi tobyna jatatyn túrki tili. Reseı Saha Respýblıkasynda shamamen 500 000 adam sóıleıdi, negizinen Lena ózeni men onyń salalarynyń baseıninde. Iakýt tilinde 14 ǵasyrdyń ortasyndaǵy alǵashqy jazbasha ádebıetten bastaý alatyn baı ádebı tarıh bar. Iakýt ádebıetine Taıaý Shyǵys pen Ortalyq Azıadan kelgen sopylyq aqyndardyń, sondaı-aq ımperatorlyq Reseıden kelgen orys jazýshylary men avtorlarynyń shyǵarmalary qatty áser etti. Iakýt tilindegi alǵashqy jazbasha shyǵarmalar dinı mátinder, sonyń ishinde Quran úzindileriniń aýdarmalary jáne Iýsýf pen Zýlaıh týraly ańyzdar boldy.
Iakýt tilinde jazylǵan alǵashqy túpnusqa shyǵarmalar 19 ǵasyrdyń aıaǵynda paıda boldy: ıakýt halqynyń kúndelikti ómirin baıandaıtyn óleńder, áńgimeler men romandar. Iakýt jazýshylary óz shyǵarmalarynda otarshyldyqqa qarsy kúres, dástúrli Sibir mádenıetiniń mańyzdylyǵy jáne aımaqtaǵy ezilgen halyqtardyń jaǵdaıy sıaqty keńirek taqyryptardy zertteı bastady. 1920-1930 jyldary ıakýt tili Iýrıı Chegerev, Anatolıı Molotov, Gennadıı Tıtov jáne Ivan Tazetdınov sıaqty jazýshylar bastaǵan ádebı renesansty bastan ótkerdi. Osy kezeńde ıakýt tilinde shyqqan kitaptardyń sany kúrt ósti, sonymen qatar memlekettik jáne ákimshilik qujattarda tildiń qoldanylýy artty.
Búginde ıakýt tili óziniń spıkerleri arasynda qaıta jandanýda jáne birneshe jańa gazet-jýrnaldar shyǵarady. Reseıden tys jerlerde ıakýt tilin úırenýge qyzyǵýshylyq artyp keledi, óıtkeni birneshe ýnıversıtetter osy til boıynsha kýrstar usynady.

Iakýt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Iýrıı Nıkolaevıch Vınokýrov-lıngvıs, tarıhshy jáne fılolog; 2. Stepan Georgıevıch Ostrovskıı-ıakýt aqyny, dramatýrg, prozashy jáne aýdarmashy; 3. Oleg Mıhaılovıch Beláev-ıakýt ádebıettanýshysy jáne pýblısısi; 4. Lılıa Vladımırovna Bagaýtdınova-ıakýt fólklorshysy; 5. Akýlına Ibna Pavlova-leksıkograf jáne dıalektologıany zertteýshi.

Iakýt tiliniń qurylymy qalaı?

Iakýt tili túrki tilder otbasyna jatady jáne soltústik-shyǵys tobynyń bóligi bolyp tabylady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol jańa maǵynalar men formalardy qurý úshin sózderge qosýǵa bolatyn jurnaqtardy qoldanady. Iakýt tili joǵary ıkemdilikpen erekshelenedi, ıaǵnı sózder sóılemde qalaı qoldanylatynyna baılanysty pishinin ózgertedi. Zat esimder, esimdikter, syn esimder men etistikter kontekstke baılanysty olardyń formasyn belgileý úshin aıaqtaýdy qajet etedi.

Iakýt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Iakýt tili oqýlyǵynyń nemese nusqaýshyǵa arnalǵan nusqaýlyqtyń kóshirmesin alyńyz. Osy materıaldarda berilgen sabaqtardy pysyqtaý - tildi jetik meńgerýdiń eń jaqsy tásili.
2. Sóıleý men tyńdaýǵa mashyqtanyńyz. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - ony múmkindiginshe jattyqtyrý, sondyqtan jattyǵý úshin basqa adamdy tabýǵa tyrysyńyz.
3. Iakýt tilinde jazylǵan materıaldy oqyńyz. Bul tildiń qurylymy men gramatıkasyn túsinýge kómektesedi.
4. Iakýttardyń mádenıeti men tarıhymen tanysyńyz. Eger siz adamdar men olardyń ómir salty týraly kóbirek bilseńiz, bul sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Iakýt BAQ-taryn qarańyz jáne tyńdańyz. Bul tilde qol jetimdi radıobaǵdarlamalar men teleshoýlardy qosa alǵanda, kóptegen onlaın resýrstar bar.
6. Iakýtıaǵa Baryńyz. Aımaqta ýaqyt ótkizgennen keıin siz tilge enip, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge múmkindik alasyz.

Horvat tiline aýdarma: Adrıatıka tilimen tanystyrý

Horvat tili Horvatıa men Bosnıa-Gersegovınada resmı til bolyp tabylady, biraq Serbıada, Chernogorıada, kórshi elderde jáne tipti búkil álemde shaǵyn Horvat azshylyqtary sóıleıdi. Sondyqtan kóptegen jeke tulǵalar men kásiporyndar tildik alshaqtyqty joıý úshin Horvat aýdarmashylarynyń qyzmetine júginedi.

Horvat tili-ońtústik slaván tili, negizinen latyn jáne German tamyrlarynan alynǵan. Bul Horvatıanyń resmı tili jáne Bosnıa men Gersegovınadaǵy azshylyqtyń resmı tili. Horvat tili úndi-eýropalyq tilder otbasynyń bóligi bolyp tabylady jáne orys, polák jáne Cheh sıaqty basqa slaván tilderimen ortaq.

Jalpy tamyrlarynyń arqasynda Horvat tilin basqa slaván tilderiniń spıkerleri salystyrmaly túrde ońaı úırenedi. Onyń gramatıkasy men sóılem qurylymynda kóptegen uqsastyqtary bar. Slaván elderi arasynda basqa slaván tilderin biletinderdiń Horvat tilin túsinýin jeńildetetin kóptegen mádenı uqsastyqtar bar.

Basqa slaván tilderimen tájirıbesi joq adamdar úshin Horvat tilin úırený áli de ońaı bolýy múmkin. Ár túrli mádenı áserine baılanysty horvat tili basqa tilderden sózderdi alady jáne kóptegen qaryzǵa alynǵan sózderge ıe. Horvat tilinde fonetıkalyq alfavıt bar, bul ony keıbir basqa tildermen salystyrǵanda úırenýdi jeńildetedi.

Horvat tilinde geografıalyq ornalasýyna, sondaı-aq Áleýmettik jáne mádenı faktorlarǵa baılanysty ózgeretin birneshe dıalektiler bar. Bul dıalektiler qashan jáne qaı jerde aıtylatynyna baılanysty sózdik qory men aıtylýy boıynsha ár túrli bolýy múmkin.

Horvat tilindegi aýdarmalardyń dáldigin qamtamasyz etýdiń eń jaqsy tásili - tildi jetik biletin jáne dıalektilermen tanys kásibı aýdarmashynyń qyzmetterin paıdalaný. Bul aýdarmalardyń dál, túsinikti jáne qatesiz bolýyn qamtamasyz etedi. Kásibı aýdarmashylar aýdarmalardyń maqsatty aýdıtorıanyń qajettilikterine sáıkes kelýin qamtamasyz etý úshin qosymsha konteksttik jáne mádenı aqparat bere alady.

Horvat tiline aýdarma qyzmetteri tildik alshaqtyqty joıýǵa jáne bıznesińizdi nemese ónimińizdi jańa naryqtarǵa shyǵarýǵa kómektesedi. Qujattardy, broshúralardy, veb-saıttardy nemese mazmundy aýdarý qajet pe, bilikti maman sizdiń maqsatty aýdıtorıańyzǵa jetýge kómektesedi. Kásibı aýdarmashylar Sizge jergilikti mádenıet pen ádet-ǵurypty túsinýge kómektesedi, osylaısha siz jańa naryqtaǵy klıenttermen jáne seriktestermen jaqsy qarym-qatynas jasaı alasyz.

Horvat tiline aýdarý arqyly Adrıatıka tilin úırený arqyly siz ósý men tabysqa jetýdiń jańa múmkindikterin asha alasyz. Horvat tiline aýdarýdyń kásibı qyzmetteri til men mádenı alshaqtyqty joıýǵa kómektesedi, osylaısha siz óz habarlamańyzdy álemmen bólise alasyz.

Horvat tilinde qaı elder sóıleıdi?

Horvat tili Horvatıa, Bosnıa jáne Gersegovınada, sondaı-aq Serbıa, Chernogorıa jáne Slovenıanyń keıbir bólikterinde resmı til bolyp tabylady. Ol Avstrıa, Vengrıa, Italıa jáne Rýmynıadaǵy keıbir azshylyq qaýymdastyqtarda da keń taralǵan.

Horvat tiliniń tarıhy qandaı?

Horvat tili-11 ǵasyrdan bastaý alatyn ońtústik slaván tili. Ony erte orta ǵasyrlarda qazirgi Horvatıa aýmaǵynda qonystanǵan ońtústik slaván halqy-erte horvattar qoldanǵan. Bul til Shyǵys Eýropanyń slaván halyqtary qoldanatyn eski slaván tilinen shyqqan.
Ýaqyt óte kele horvat tili erekshe formaǵa ıe bola bastady jáne keıinirek ádebıette, sondaı-aq kúndelikti ómirdiń basqa aspektilerinde qoldanyldy. 16 ǵasyrda horvat tili belgili Horvat sózdigin jarıalaý arqyly belgili bir dárejede standarttaýǵa qol jetkizdi.
Aqyrynda, horvat tili Avstrıa-Vengrıa ımperıasynyń quramyna kirdi jáne 19 ǵasyrda odan ári standarttaldy, serb tiline óte uqsas boldy. Birinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin serbter, horvattar jáne slovender patshalyǵy quryldy, keıinirek Iýgoslavıa dep ataldy. Horvat tili 1991 jyly táýelsizdigin jarıalaı otyryp, Horvatıanyń resmı tili bolǵanǵa deıin salystyrmaly túrde ózgerissiz qaldy.
Sodan beri til damı berdi, emlege, tynys belgilerine ózgerister engizildi, tipti sózdikke jańa sózder qosyldy. Búginde Horvatıa, Bosnıa jáne Gersegovına, Serbıa, Avstrıa, Vengrıa, Italıa jáne Shveısarıada turatyn 5,5 mıllıonǵa jýyq adam horvat tilinde sóıleıdi.

Horvat tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Marko Marýlıch (1450-1524) - qazirgi Horvat ádebıetiniń atasy jáne alǵashqy uly Horvat jazýshysy bolyp sanalǵan Marýlıch poezıa, drama jáne dinı traktattardy qosa alǵanda, ártúrli janrlarda shyǵarmalar jazdy. Onyń eń tanymal shyǵarmasy - "Djýdıta", Eski ósıet kitabyna negizdelgen epıkalyq poema Djýdıt.
2. Ivan Gýndýlıch (1589-1638) - jemisti aqyn, "Osman" ulttyq eposynyń jáne "Dýbravka"pesasynyń avtory. Ol horvat tiliniń elementterin óz shyǵarmalaryna engizgen alǵashqy Horvat avtorlarynyń biri boldy.
3. Djore Drjıch (1508-1567) - Drjıch Horvat teatrynyń alǵashqy Horvat dramatýrgi jáne negizin qalaýshy retinde tanymal. Onyń pesalarynda qara ázil, satıra jáne ulttyq sananyń kúshti sezimi jıi kezdesedi.
4. Matıa Antýn Relkovıch (1735-1810) - Relkovıch horvat tilinde birinshi bolyp jaza bastady, bul adamdarǵa túsiný men oqýdy jeńildetti. Ol sonymen qatar Ǵylym, fılosofıa jáne saıasat sıaqty ártúrli taqyryptarda kóptegen kitaptar, broshúralar men maqalalar jazdy.
5. Petar Preradovıch (1818-1872) - Preradovıchti romantıkalyq óleńderi men patrıottyq ánderi úshin "Horvat Baırony" dep ataıdy. Ol ulttyq birlikti, ásirese Horvatıanyń eki bóligi arasyndaǵy jáne Horvat tiliniń damýyna qosqan úlesi úshin este qaldy.

Horvat tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Horvat tili-úndieýropalyq til jáne ońtústik slaván tilder tobyna kiredi. Ol bolgar, cheh, polák jáne orys sıaqty basqa slaván tilderine uqsas qurylymǵa ıe. Horvat etistikteri tulǵa men shaqqa sáıkes jalǵanady, zat esimder men syn esimder jynysyna, sanyna jáne jaǵdaıyna qaraı eńkeıedi jáne alty gramatıkalyq jaǵdaı bar. Ol latyn álipbıin qoldanady jáne onyń jazý júıesi fonematıkalyq bolyp tabylady, ıaǵnı ár árip bir erekshe dybysqa sáıkes keledi.

Horvat tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz: tildi úırenýdi bastamas buryn gramatıka, aıtylym jáne Horvat alfavıti týraly negizgi túsinikke ıe bolý mańyzdy. Jaqsy oqýlyqtan nemese Pimsleur sıaqty kýrstan bastańyz nemese Horvat tilin ózińiz úırenińiz.
2. Horvat tilin tyńdańyz: Horvat podkasttary men shoýlaryn tyńdaý - til úırenýdiń jáne onymen jaqynyraq tanysýdyń eń jaqsy tásilderiniń biri. YouTube-te naqty aıtylý jáne gramatıka sabaqtary bar kóptegen beıneler bar-múmkindiginshe qarańyz!
3. Ana tilinde sóıleýshimen jattyǵý: ana tilinde sóıleýshimen sóılesý - tildi úırenýdiń eń paıdaly jáne qyzyqty tásilderiniń biri. Siz tildik seriktesti jelide nemese óz qalańyzda ońaı taba alasyz.
4. Horvat ádebıetin oqyńyz: Horvat tilindegi kitaptardy, maqalalar men jýrnaldardy taýyp, olardy únemi oqyp otyryńyz. Sizge sáıkes janrdy taýyp kórińiz jáne oqýdy bastańyz!
5. Sózdik qoryn úırený úshin kartalardy paıdalanyńyz: kartalar jańa sózderdi úırenýge kelgende, ásirese Horvat sıaqty tilder úshin tamasha qural bolyp tabylady, munda bir sózge qatysty kóptegen ártúrli sózder bar.
6. Ózińizdi batyryńyz: tildi meńgerýdiń eń jaqsy tásili - oǵan basyńyzdy batyrý - múmkindiginshe Horvatıaǵa baryńyz nemese horvat tilinde fılmder kórińiz jáne mýzyka tyńdańyz.
7. Kóńil kóterińiz: Horvat tilin úırený qyzyqty jáne paıdaly áreket bolýy múmkin-bul prosesti jaqsy kóretinińizge kóz jetkizińiz jáne ózińizge tym kóp qysym jasamańyz.