Iakýtskıı Fransýz Aýdarma

Iakýt tili-Reseıdiń soltústik-shyǵysynda jarty mıllıonnan astam adam sóıleıtin túrki tili. Til jaqynda ǵana resmı tanylǵandyqtan, ıakýt tilinen aýdarma qyzmetterine áli de aıtarlyqtaı suranys bar. Bul maqalada biz ıakýt tiline jáne odan aýdarýdyń mańyzdylyǵyn qarastyramyz jáne osy proseske qatysty máselelerdi talqylaımyz.

Iakýt tilinde Reseıde ǵana emes, Mońǵolıa, Qytaı jáne Qazaqstan sıaqty elderde de sóıleıdi. Bul ıakýt tiline, sondaı-aq el ishinde aýdarma qyzmetterine halyqaralyq qajettilik bar degendi bildiredi. Iakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń negizgi maqsaty-jergilikti qaýymdastyqtar men basqa da múddeli taraptar arasyndaǵy baılanysty jeńildetý úshin tildik olqylyqtardyń ornyn toltyrý. Aýdarmalar sonymen qatar zańdy qujattar, dıplomatıalyq kelisimder, bilim berý materıaldary, buqaralyq aqparat quraldary men mádenıetke qatysty materıaldar jáne basqa qujattar úshin qajet.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa keletin bolsaq, keıbir mańyzdy máselelerdi este ustaǵan jón. Birinshiden, aıtylý máselesi bar. Iakýt tilinde sóıleıtin aımaqtyq dıalektke baılanysty sózderdiń aıtylýynda aıyrmashylyqtar bar. Osylaısha, aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin osy aımaqtyq varıasıalarmen tanys bolýy mańyzdy. Taǵy bir másele, kóptegen sózder qoldanylatyn kontekstke baılanysty birneshe maǵynaǵa ıe. Bul aýdarmashylarǵa sózdiń nemese sóz tirkesiniń durys maǵynasyn anyqtaýdy qıyndatady, bul dáldikti odan da mańyzdy etedi.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa baılanysty qıyndyqtarǵa qaramastan, bul prosestiń mańyzdylyǵyn moıyndaý mańyzdy. Iakýt tili tanýdy jalǵastyra otyryp, ıakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń Joǵary sapasy men dáldigin qamtamasyz etý mańyzdy bola bastady. Sapaly aýdarmalar tabysty mádenıetaralyq dıalog pen baılanystardy saqtaý úshin óte mańyzdy, ásirese mádenıeti jıi margınaldanatyn baıyrǵy qaýymdastyqtar arasynda.

Iakýt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Iakýt tili Reseıde, Qytaıda jáne Mońǵolıada sóıleıdi.

Iakýt tiliniń tarıhy qandaı?

Iakýt tili-soltústik-batys túrki tilderiniń Kaspıı kishi tobyna jatatyn túrki tili. Reseı Saha Respýblıkasynda shamamen 500 000 adam sóıleıdi, negizinen Lena ózeni men onyń salalarynyń baseıninde. Iakýt tilinde 14 ǵasyrdyń ortasyndaǵy alǵashqy jazbasha ádebıetten bastaý alatyn baı ádebı tarıh bar. Iakýt ádebıetine Taıaý Shyǵys pen Ortalyq Azıadan kelgen sopylyq aqyndardyń, sondaı-aq ımperatorlyq Reseıden kelgen orys jazýshylary men avtorlarynyń shyǵarmalary qatty áser etti. Iakýt tilindegi alǵashqy jazbasha shyǵarmalar dinı mátinder, sonyń ishinde Quran úzindileriniń aýdarmalary jáne Iýsýf pen Zýlaıh týraly ańyzdar boldy.
Iakýt tilinde jazylǵan alǵashqy túpnusqa shyǵarmalar 19 ǵasyrdyń aıaǵynda paıda boldy: ıakýt halqynyń kúndelikti ómirin baıandaıtyn óleńder, áńgimeler men romandar. Iakýt jazýshylary óz shyǵarmalarynda otarshyldyqqa qarsy kúres, dástúrli Sibir mádenıetiniń mańyzdylyǵy jáne aımaqtaǵy ezilgen halyqtardyń jaǵdaıy sıaqty keńirek taqyryptardy zertteı bastady. 1920-1930 jyldary ıakýt tili Iýrıı Chegerev, Anatolıı Molotov, Gennadıı Tıtov jáne Ivan Tazetdınov sıaqty jazýshylar bastaǵan ádebı renesansty bastan ótkerdi. Osy kezeńde ıakýt tilinde shyqqan kitaptardyń sany kúrt ósti, sonymen qatar memlekettik jáne ákimshilik qujattarda tildiń qoldanylýy artty.
Búginde ıakýt tili óziniń spıkerleri arasynda qaıta jandanýda jáne birneshe jańa gazet-jýrnaldar shyǵarady. Reseıden tys jerlerde ıakýt tilin úırenýge qyzyǵýshylyq artyp keledi, óıtkeni birneshe ýnıversıtetter osy til boıynsha kýrstar usynady.

Iakýt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Iýrıı Nıkolaevıch Vınokýrov-lıngvıs, tarıhshy jáne fılolog; 2. Stepan Georgıevıch Ostrovskıı-ıakýt aqyny, dramatýrg, prozashy jáne aýdarmashy; 3. Oleg Mıhaılovıch Beláev-ıakýt ádebıettanýshysy jáne pýblısısi; 4. Lılıa Vladımırovna Bagaýtdınova-ıakýt fólklorshysy; 5. Akýlına Ibna Pavlova-leksıkograf jáne dıalektologıany zertteýshi.

Iakýt tiliniń qurylymy qalaı?

Iakýt tili túrki tilder otbasyna jatady jáne soltústik-shyǵys tobynyń bóligi bolyp tabylady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol jańa maǵynalar men formalardy qurý úshin sózderge qosýǵa bolatyn jurnaqtardy qoldanady. Iakýt tili joǵary ıkemdilikpen erekshelenedi, ıaǵnı sózder sóılemde qalaı qoldanylatynyna baılanysty pishinin ózgertedi. Zat esimder, esimdikter, syn esimder men etistikter kontekstke baılanysty olardyń formasyn belgileý úshin aıaqtaýdy qajet etedi.

Iakýt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Iakýt tili oqýlyǵynyń nemese nusqaýshyǵa arnalǵan nusqaýlyqtyń kóshirmesin alyńyz. Osy materıaldarda berilgen sabaqtardy pysyqtaý - tildi jetik meńgerýdiń eń jaqsy tásili.
2. Sóıleý men tyńdaýǵa mashyqtanyńyz. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - ony múmkindiginshe jattyqtyrý, sondyqtan jattyǵý úshin basqa adamdy tabýǵa tyrysyńyz.
3. Iakýt tilinde jazylǵan materıaldy oqyńyz. Bul tildiń qurylymy men gramatıkasyn túsinýge kómektesedi.
4. Iakýttardyń mádenıeti men tarıhymen tanysyńyz. Eger siz adamdar men olardyń ómir salty týraly kóbirek bilseńiz, bul sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Iakýt BAQ-taryn qarańyz jáne tyńdańyz. Bul tilde qol jetimdi radıobaǵdarlamalar men teleshoýlardy qosa alǵanda, kóptegen onlaın resýrstar bar.
6. Iakýtıaǵa Baryńyz. Aımaqta ýaqyt ótkizgennen keıin siz tilge enip, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge múmkindik alasyz.

Fransýz tili-álemdegi mıllıondaǵan adamdar sóıleıtin álemdegi eń tanymal tilderdiń biri. Stýdent, kásipker nemese saıahatshy bolsańyz da, qujattar men basqa mátinderdi fransýz tiline qalaı aýdarý kerektigin túsiný mańyzdy. Fransýz tiline durys aýdarýǵa ýaqyt bóle otyryp, siz sol tilde ońaı sóılese alasyz jáne habarlamańyzdyń anyq ekenine kóz jetkizińiz.

Fransýz tiline aýdarýǵa jaqyndaýdyń kóptegen joldary bar. Alǵashqy qadamdardyń biri-qandaı mátin túrin aýdarǵyńyz keletinin anyqtaý. Mysaly, eger siz qysqa maqalamen nemese qysqasha habarlamamen jumys jasasańyz, sózderińizdi fransýz tiline tez jáne dál aýdarý úshin onlaın aýdarma quralyn paıdalana alasyz. Internettegi aýdarma quraldarynyń kópshiligi aqysyz jáne qoldanýǵa ońaı, al nátıjeler belgili bir jaǵdaılarda óte dál bolýy múmkin.

Alaıda, eger siz kitap nemese uzaq maqala sıaqty uzaq qujatpen jumys jasasańyz, jumysty oryndaý úshin kásibı aýdarmashyny jaldaýdy qarastyrǵyńyz kelýi múmkin. Kásibı aýdarmashylar óz salasynda kóp jyldyq tájirıbege ıe, sonymen qatar tildiń núanstaryn túsinýge kelgende egjeı-tegjeıge muqıat nazar aýdarady. Olar sizdiń mátinińizdiń tıisti gramatıka men sıntaksısti qoldana otyryp, dál aýdarylǵanyna kóz jetkize alady.

Fransýz tiline aýdarý kezinde eskeretin taǵy bir nárse-aýdarma tili. Keıbir jaǵdaılarda siz qoldanatyn fransýz sózderi men sóz tirkesteri ártúrli fransýz tilinde sóıleıtin elderde birdeı maǵynany bildirmeýi múmkin. Mysaly, kanadalyq fransýz tilinde qoldanylatyn keıbir sózder Fransıa, Belgıa jáne Shveısarıa sıaqty elderde sóıleıtin fransýz tiline durys aýdarylmaıdy. Bolashaqta múmkin bolatyn shatasýlardy boldyrmaý úshin ana tilinde sóıleıtin adammen keńesý nemese maqsatty aýdıtorıaǵa qaı aýdarma qolaıly ekenin anyqtaý úshin qosymsha zertteýler júrgizý oryndy.

Siz qandaı jobamen jumys jasasańyz da, fransýz tiline aýdarma qajettilikterin muqıat zertteýge ýaqyt bólý mańyzdy. Bul sizdiń jumysyńyzdyń túpnusqa tilinde dál berilýin jáne sizdiń sózderińizge qurmetpen qaraýdy qamtamasyz etedi. Aqyr sońynda, eger sizdiń maqsatty aýdıtorıańyz sizdiń mátinińizdi túsinbese, onda sizdiń barlyq qajyrly eńbegińiz bosqa ketti.

Fransýz tilinde qaı elder sóıleıdi?

Fransýz tili Fransıada, Kanadada (ásirese Kvebekte), Belgıada, Shveısarıada, Lúksembýrgte, Monakoda jáne Amerıka Qurama Shtattarynyń bólikterinde (ásirese Lýızıanada) sóıleıdi. Fransýz tili Afrıkanyń kóptegen elderinde, sonyń ishinde Aljırde, Marokkoda, Týnıs, Kamerýn jáne Kot-d ' Ivýarda keń taralǵan.

Fransýz tiliniń tarıhy qandaı?

Fransýz tili rımdikter qoldanǵan latyn tilinen shyqqan, ony Fransıaǵa Iýlıı Sezar jáne basqa rımdik sarbazdar ákelgen. Frankter, German halqy, bul aımaqty IV jáne V ǵasyrlarda jaýlap alyp, frank dep atalatyn dıalektide sóıledi. Bul til latyn tilimen aralasyp, búginde eski fransýz dep atalatyn nárseni qurady.
11 ǵasyrda trýver (Trýbadýr) poezıasy dep atalatyn ádebıet túri paıda bola bastady, onda jańa sózder men kúrdeli sóılem qurylymdary paıda boldy. Bul jazý stıli búkil Eýropaǵa taraldy jáne tez tanymal boldy.
14 ǵasyrda fransýz tili resmı túrde sot tili bolyp jarıalandy jáne barlyq resmı qujattardy rásimdeý úshin qoldanyldy. Býrjýazıalyq klass latyn tiliniń ornyna fransýz tilinde sóıleı bastady jáne olardyń sóz tańdaýy tilge áser ete bastady.
1600 jyldary til standarttaldy jáne rásimdeldi, bul bizge qazirgi fransýz tilin berdi. 17 ǵasyrda tildiń tutastyǵyn saqtaý maqsatynda Fransýz akademıasy quryldy, al 18 ǵasyrda Akademıa tildi qalaı qoldaný kerektigi jáne onyń qalaı jazylatyny týraly alǵashqy erejeler jınaǵyn shyǵardy.
Fransýz tili búgingi kúnge deıin damyp keledi, basqa tilder men mádenıetterden jańa sózder men sóz tirkesteri alynady.

Fransýz tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Fransýa Rable (1494-1553): áıgili Renesans jazýshysy, onyń fransýz tilin jańashyl qoldanýy jańa jazý stılin týdyrdy jáne fransýz tili men mádenıetiniń taralýyna yqpal etti.
2. Vıktor Gúgo (1802-1885): "Les Misérables", "Parıj hanymynyń sobory" jáne fransýz ádebıetin tanymal etken jáne tildi joǵary deńgeıge kóterýge kómektesken basqa shyǵarmalardyń avtory.
3. Jan-Pol Sartr (1905-1980): Fransýz ekzıstensıalızmin engizýge kómektesken jáne Fransıadaǵy jáne odan tys jerlerdegi oıshyldar men jazýshylardyń urpaqtaryna áser etken fılosof jáne jazýshy.
4. Klod Levı-Stross (1908-2009): Fransýz mádenıeti týraly kóp jazǵan jáne strýktýralızm teorıasyna úles qosqan antropolog jáne áleýmettik teoretık.
5. Ferdınand de Sossúr (1857-1913): shveısarıalyq lıngvıs jáne qazirgi lıngvısıkanyń ákesi, onyń yqpaldy Jalpy lıngvısıka kýrsy áli kúnge deıin zerttelýde.

Fransýz tiliniń qurylymy qalaı?

Fransýz tili-joǵary qurylymdy jáne rettelgen gramatıkalyq júıesi bar birneshe dıalektilerden turatyn roman tili. Onyń kúrdeli shaq júıesi bar, úsh qarapaıym shaq jáne alty qurama shaq maǵynanyń núanstaryn, sondaı-aq baǵynyńqy jáne shartty sıaqty kóńil-kúılerdi bildiredi. Buǵan qosa, fransýz tilinde etistiktiń tórt negizgi formasy, eki daýys, eki gramatıkalyq jynys jáne eki san bar. Sóılemdegi sózderdi aıtýǵa, ıntonasıalaýǵa jáne sáıkestendirýge qatysty til de qatań erejelerdi saqtaıdy.

Fransýz tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Qol jetkizýge bolatyn maqsattar qoıyńyz. Negizderden bastańyz jáne kelesige ótpes buryn bir daǵdyny ıgerýge nazar aýdaryńyz.
2. Fransýz tilin úırenýge kirisińiz. Múmkindiginshe fransýz tilinde tyńdaýǵa, oqýǵa, kórýge jáne sóıleýge tyrysyńyz.
3. Kún saıyn jańa sózder men sóz tirkesterin úırenińiz. Kartochkalar jasańyz jáne ıntervalmen qaıtalaýǵa mashyqtanyńyz.
4. Aýyzeki fransýz tilinde únemi jattyǵý jasańyz. Ana tilinde sóıleıtindermen baılanysyńyz nemese tájirıbe alý úshin til almasý veb-saıttaryn paıdalanyńyz.
5. Fransýz mádenıetimen tanysyńyz. Bul sizge tildi jaqsy túsinýge jáne ony kóbirek baǵalaýǵa kómektesedi.
6. Odan lázzat alyńyz! Shyǵarmashylyqpen aınalysyńyz, qatelikter jiberińiz, ózińizge kúlińiz jáne nege fransýz tilin úırenip jatqanyńyzdy este saqtańyz.