Башкир Бөппүрүөскэ Тылбаастаа

Башкир тыла-башкир тыла, Башкортостан Республикатыгар, Россия диэн былыргы түүр тыла. Түүр тылларын кипчак бөлөҕөр сыһыаннаах, онно 1,5 мөлүйүөн киһи этиллэр.

Башкир тыла араас, онно республика үрдүнэн араас диалектар тарҕаммыттара. Ону башкир тылын кытта тылбаас оҥорор уонна киниэхэ уустук сорукка сыһыаннаах. Диалектар ыккардыларыгар тыл бүтүүтүн уонна айымньыга уларыйыы курдук тылбаастыыр хас да сүрүн уратылар бааллар.

Чуолкай тылбааһы хааччыйарга Саха тылын кыаҕын толору өйдүүр опыттаах носителей буолуохтаах. Бу тылбаасчыттар араас диалектарга үчүгэйдик ырытыллан, сатаан сааһылана сатыахтаахтар. Ол иһин профессиональнай тылбаасчыттарга үгүстүк тутталлар,тыл башкир тылыгар тылбаастанар.

Саха тылын тылбаасчытын булууга тылбаасчыт болҕомтоҕо ылыахтаах хас да улахан фактордаах. Уопут быһаарыылаах суолталаах; тылбаасчыт оригинал тылын да, тылбаас тылын да быһыытынан баһылыахтаах, ону тэҥэ культурнай контекска өйдүөхтээх. Тылбаасчыт тыл чэрчитинэн туттуллар Терминологияҕа актуальнай билиилээх- көрүүлээх буолан, кэмтэн ыла уларыйыан сөп диэн эмиэ кэрэхсэбиллээх.

Уопсайынан, башкир тылын кытта тылбаас анал билиини, дьоҕуру, ону тэҥэ диалектары уонна культураны өйдүүрү ирдиир. Сэрэйиллэр өйдөбүлү чуолкай биэриини мэктиэлиир туһугар опыттаах уонна үчүгэйдик билэр тылбаасчыт куортамныыра улахан суолталаах.

Ханнык дойдуларга башкирдыы тылынан саҥаралларый?

Башкир тылыгар сүрүннээн Арассыыйаҕа, Казахстаҥҥа, Украинаҕа уонна Узбекистаҥҥа аҕыйах носителей баар.

Башкир тылын историята хайдаҕый?

Башкир тыла-түүр тыла, манна ордук Урал хайатын регионугар баар Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтигэр киирэр. Бу-ыаллыы сытар удмурт сорох бэрэстэбиитэллэрэ этэллэр республика соҕотох официальнай тыла. Бу тыл үгүс үйэтин тухары туһаныллар уонна билиҥҥэ диэри түүр тылларыттан биирдэстэрэ буолар.
Башкир тылын туһунан эрдэтээҥи суруктар 16- с үйэҕэ киирэллэр. Бу кэмҥэ араб уонна перс тылларыгар күүстээх сабыдыаллаабыта. 19- с үйэҕэ башкир тыла региоҥҥа хас да араас омук тылын суругунан буолар. Кини эмиэ научнай үлэлэргэ туһалаабыта, регион үрдүнэн тарҕанарыгар көмөлөспүтэ.
Сэбиэскэй кэмҥэ Саха тыла Россия сабыдыалыттан улаханнык эмсэҕэлээтэ. Үксүлэрэ нууччалары кытары тэҥнииллэрэ. Бу тыл оскуолаҕа үөрэммитэ, биир кэлим башкир алфавиты оҥорорго холонуу оҥоһуллубута.
Сэбиэскэй кэм саҕана Саха тыла актыыбынайдык туһаныллыбыта уонна бу тылы харыстааһыҥҥа элбэх сыра- сылба ууруллубута. Үгүс дьон билигин иккис тыл быһыытынан үөрэтэллэр уонна республика Правительствота бу тылы хааччыйыыга улахан сыраны уурар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Ильдар Габдрафиков-поэт, публицист уонна сценарист, башкир литературатыгар уонна башкир тылын тилиннэриигэ дьоһун суолталаах фигура этэ.
2. Николай Галиханов-башкир тылыгар учуонай уонна поэт, башкир тылыгар уонунан үлэни суруйбута уонна билиҥҥи башкир наукатын төрүттээччитинэн ааҕыллар.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ уонна лингвист, башкир тылын үөрэтээччилэрин ортолоругар грамотаны үрдэтиигэ элбэх үлэлэспит уонна башкир тылыгар элбэх сурук үлэлэспит.
4. Аскер Амбетов-башкирскай поэт, прозаик уонна учуонай, башкир тылын уонна литературатын уобалаһыгар биир биллэр фигуралартан биирдэстэрэ этэ уонна бу тылынан хас да улахан айымньыны суруйбута.
5. Ирек Яхтина-биллиилээх башкир суруйааччыта уонна драматург, кини айымньылара Россияҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга билиннилэр, онон башкир тылын ааҕааччыларга аһаҕастык билинэр туһугар элбэҕи оҥорбута.

Башкир тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Башкир тыла-агглютинативнай тыл, тюрк тылларыгар сыһыаннаах. Грамматическай функцияны этэргэ туттуллар суффикс уонна анал дорҕооннору туттуу. Башкир тыла кытта дьүөрэлэһэр уонна дорҕооннор баай тиһиктэрэ, сүһүөхтэрин да, дееприческэй конструкциялара да кини уопсай структуратын оҥороллор.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Башкир алфавитын уонна айымньытын кытта билсиҥ. Бу саамай улахан хардыы, башкир тылын үөрэтиини саҕалыыр буоллаххытына эрэ. Башкир тылыгар сорох сүрүн тиэкистэри ааҕыыттан саҕалааҥ уонна хас биирдии буукубаны сөпкө этэргэ кыһаллыҥ.
2. Репетитор эбэтэр куурус буларга холонуҥ. Тылы үөрэтии бастыҥ ньымата-тыл тумус туттарааччыны кытта анал үөрэҕи ааһыы. Ол кыаллыбат буоллаҕына, эһиэхэ тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр олохтоох курстарга эбэтэр аудио- видеоксаларга көрөҕүт.
3. Ааҕыҥ, иһиттиҥ уонна көрүҥ. Тылгытын кытта билсэр ордук буоларгытынан, ааҕыыга уонна маассабай информация средстволарын истиигэ практикаланыҥ. Аудиозаписи, литератураны, киинэлэри уонна ырыалары башкир тылыгар булан көрөргө холонуҥ.
4. Кэпсэтэргитигэр башкирдыы кэпсэтиҥ. Практика партнерын Булуҥ эбэтэр онлайн форумҥа кыттыҥ, дьон башкирдыы саҥараллар. Сыыһалартан куттанымаҥ-үөрэх чааһа!
5. Салгыы үөрэниҥ. Оннооҕор бэйэ бэйэҕитин кытта эйэлэһэр буоллаххытына, куруук туох эрэ саҥаны, туохха үөрэниэххин, туһаныахха сөп. Башкир тылыгар элбэх матырыйаалы ааҕыҥ, истиэххин уонна көрөргүтүн салгааҥ.

Папьямено- креол тыла, онно Кариб арыыларыгар Арба, Бонайр уонна Кюсао арыыларыгар бааллар. Бу Испан, Португалия, Голландия, Англия уонна араас Африка диалектарын кытта ситимнэһэр гибрид тыла.

Үйэ- саас тухары олохтоох нэһилиэнньэҕэ араас култууралар бэрэстэбиитэллэрин кытта бодоруһар, бодоруһар тылларынан сулууспалаабыта. Күннүк Уурастыырап тыл быһыытынан туһанарыгар эбии литератураҕа уонна тылбаас инструмена быһыытынан туттуллар.

Папьямено тылбаастааһын историята 1756 с. тахсар, бастакы тылбаастар бэчээккэ тахсыбыттара. Үйэлэрин тухары тыл сайдан- үүнэн- сайдан, туһанааччылар наадыйыыларын толору хааччыйар инниттэн адаптацияламмыта.

Билигин тылбаас бизнескэ, туризмҥа уонна үөрэххэ киэҥник туттуллар. Итинник компаниялар тас дойдуларга уонна студеннарга тиийимтиэ тыллары бэйэлэрин испииһэктэригэр папьяменно эбэн биэрбиттэрэ, ол тылы атын дойдуларга, студеннарга тиийимтиэ гына оҥорбуттара.

Кариб бассейн дойдуларыгар үлэлиир компаниялар бэйэлэрин клиеннэрин кытта көдьүүстээхтик бодоруһар туһуттан туһаныахтарын сөп. Бу тыл веб- сайты уонна брошюралары оҥорууга туттуллуон сөп. Ону таһынан хампаанньалар онлайн- тылбаас өҥөлөрүн туһаныахтарын сөп, кинилэр хас да тылынан бодоруһарга көмөлөһөллөр.

Үөрэх эйгэтигэр папьямено араастык туһаныллар. Кариб бассейн дойдуларыгар бу тылы үөрэнээччилэри бэйэлэрин культураларын уонна историяларын билиһиннэрэргэ үгүстүк туһаналлар. Ону таһынан, аан дойду үрдүнэн үгүс университеттар курстары уонна анал программалары папьяменоҕа киллэрэллэр. Бу аан дойду устудьуоннарыгар тыл уонна култуура өйдөбүллэрин тупсарар кыаҕы биэрэр.

Уопсайынан, папьямено тылбааһа Кариб бассейнын баай култууратын уонна нэһилиэстибэтин биир тутаах сорҕото буолар. Күннээҕи бодоруһуу, бизнеһи, үөрэхтээһини уонна тылбааһы салайыы туһанар. Бу тыл киэҥник тарҕанан, арааһа, кэлэр сылларга өссө кэҥээн иһиэҕэ.

Ханнык дойдуларга папьямено диэн тыл этэллэрий?

Папьяменно сүрүннээн Кариб арыыларыгар Арба, Бонайрга, Кюсао уонна Голландия арыыларыгар (Синт- Эстатус) этэллэр. Венесуэль регионнарыгар Фалькон уонна Сулия эмиэ бааллар.

Тыл историята хайдаҕый?

Папьямено-афро- португаловский язык, Кариб арыытыттан төрүттээх. Бу арҕаа Африка, Португал, Испан уонна Голландия, онтон да атын тыллар. Бу тыл аан бастаан Португалия уонна Испания атыыһыттара Кюсао арыытыгар көмүһү, кулуттары көрдөөн кэлбиттэр Португалия уонна Испания эргиэмсиктэрэ туһаммыттара. Бу кэмҥэ папьямено сүрүннээн бу араас этническэй бөлөхтөр икки ардыларыгар атыы- эргиэн быһыытынан туттуллар. Ол кэмтэн ыла кини урут онно сылдьыбыт төрүт омуктар тылларын уларытан олохтоох нэһилиэнньэ тыла буолбута. Бу тыл аны чугастааҕы арыылар арыыларыгар, Бонайрга уонна Синт- кулун тутарга тэнийдэ. Билигин 350 000- тэн тахса киһи олорор Арыылаах официальнай тылларыттан биирдэстэрэ буолар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Хендрик Кип 2. Деонг Питер 3. Хендрик де Кок 4. Ульрих де Мира 5. Ремар Берис Абарда

Тыл структурата хайдах тэриллэрий?

Папьямено-кре тыла, Португал, Голландия уонна арҕаа Африка тылларын элеменнэриттэн, ону таһынан Испан, аравак уонна английскай тыллартан турар. Папьяменно грамматиката олус судургу уонна судургу. Бу тыл этии функциятын бэлиэтииргэ туттуллар агглютинативнай сыһыарыылары (приставкалары уонна суффикстары-приложения) туттуллар тыл. Бөппүрүөскэ биир да тыл бэрээдэгэ суох; тыл араас суолталаах тыллар этиллиэхтэрин сөп. Бу тыл эмиэ Кариб культуратын кытта ыкса ситимнээх уонна культурнай идеялары этиигэ туттуллар.

- Саамай сөптөөх ньыма диэн тылы хайдах үөрэтэҕитий?

1. Таһаҕаһы тиэйдиҥ. Ханнык баҕарар тылы үөрэтэргэ саамай көдьүүстээх ньыма-ол киниэхэ төбөлөөх тиэйиллиэҕэ. Бөппүрүөскэни үөрэттэххитинэ, атын дьону буларга холонуҥ. Көрдөөҥ группалары, кылаастары эбэтэр кулууптары, папьяменно этэллэр.
2. Истиҥ уонна хатылааҥ. Тыл тутааччыларын истэргэ уонна кинилэр тугу этэллэрин хатылыырга бириэмэни Булуҥ. Интернеккэ тыл илдьэ сылдьааччылары кытта видеокоматикалар бааллар, олорго туһалаабыт араас тиэмэлэр тустарынан кэпсииллэр.
3. Ааҕыҥ уонна суруйуҥ. Кинигэлэри, хаһыаттары аахтарарга бириэмэни Булуҥ. Бу тоҕоостоох буоллаҕына, папьяменоттан уонна туһааннаах хартыыналардаах оҕо тэтэрээтин булуоххут. Ону таһынан тыл тутааччыларыттан истибит этиилэргитин, этиилэргитин суруйуҥ.
4. Онлайн инструменнары туһаныҥ. Онлайн инструменнар уонна ресурсалар элбэхтэр, кинилэр паапканы үөрэтэргэ көмөлөһөллөр. Веб- сайт, веб- сайт эбэтэр сыһыарыы, онно грамматическай эрчиллиилэр, кэпсэтиилэр, айымньыга сүбэлэр уонна да атын дьайыылар бааллар.
5. Кэпсэтиигэ практикаланыҥ. Тылгытын кытта билсиһэргит курдук, кини туһугар кыһаллыҥ. Эһиги практикаланыаххыт да, соччонон папьямҥа саҥарыаххыт. Тылы тутааччылары кытта бодоруһуҥ, тылгытын суруйуҥ, сэһэргэһэргитигэр практикалаһыҥ.