Томтор Мари Галисийскай Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Галисийскайы кытта тылбаас: уһулуччулаах иберийскай тылы арыйыы

Галисий-Роман тыла, Испания хотугулуу- арҕаа регионуттан уонна Португалия хотугулуу- арҕаа регионуттан төрүттээх, Галисия диэн ааттанар Тера Де Сантья (Сибэтиэй Иаков сирэ). Онно эмиэ Пиренскэй Арыылаах атын чаастарыгар галич- экспатраннар бааллар. Сантьго- де- комплекска ыытыллар орто үйэтээҕи паломатическай маршруттарынан уонна ситимнэринэн галисийскай тыл үйэтин тухары ураты культураны уонна уратыны кытта ассоциацияламмыта.

Галисий-элбэх суруйааччылар, поэттар уонна популярнай ырыалар бу тылынан суруллубуттарын быһыытынан, галисий култууратын сыаналыырга олус наадалаах тыл. Онон аан дойду үрдүнэн элбэх киһи бу тылы өйдүүрэ улахан суолталаах. Ол биричиинэтинэн кэнники сылларга галисийскай тылтан уонна нууччалыы тылбаастарга ирдэбил улааппыта.

Профессиональнай галисийскай тылбаасчыттар тиэкис ис хоһоонун чуолкайдык тиэрдэр курдук дириҥ билиилээх, тылбаасчыт тыл культурнай фондун кытта билсиэхтээх, ону тэҥэ тиэкис ис хоһоонун чуолкайдык билэр буолуохтаахтар. Кинилэр тыл сүрүн өйдөбүллэрин, этиитин уонна ититии тиэрминнэрин сатаан быһаарар, ону тэҥэ түмүк тылбаас суолтатын хааччыйыахтаахтар.

Үгэс курдук нуучча тылын уонна тексин тылбаастааһын уустук үлэ этэ эбэтэр тыл анал өйдөбүлүн үгүстүк ирдиир уустук этэ. Ол эрээри технология сайдыаҕыттан бу тылынан идэтийэр уонна киһи быһыытынан хааччыйар, массыыналаах тылбаастанар сулууспалар ахсааннара элбээн иһэр.

Тыл араас диалектарын үчүгэйдик билэр, ону тэҥэ тыл араас диалектарын үчүгэйдик билэр киһи көмөнү оҥорооччуну талыы улахан суолталаах. Профессиональнай тылбаасчыттар, быраабыла курдук, тылы дириҥник өйдүүллэр уонна ордук итэҕэтиилээхтик тылбаастаныахтарын сөп, ону үгүстүк сыыһа- халты оҕустараллар.

Уопсайынан, хаачыстыбалаах көмөнү көрдөөһүҥҥэ тылбаас чуолкай уонна профессиональнай тылбаастары киллэриэн сөп эрэллээх поставщик буларга улахан суолталаах. Итинник быһыыланан баран галичан культуратын уонна кинилэр ураты суолларын сыаналыыр кыахтааххыт.

Галлисийскай тылынан ханнык дойдуларга этэллэрий?

Галисия Хотугулуу- Арҕаа өттүгэр баар Галисия автономнай обществоҕа саҥарыллар галисия-Роман тыла. Онно эмиэ Испания атын чаастарыгар, ону тэҥэ Португалия уонна Аргентина сорох чаастарыгар этэллэр.

Галисийскай тыл историята хайдаҕый?

Галис тыла-Испания хотугулуу- арҕаа өттүгэр 2 мөлүйүөнтэн тахса киһи олорор Португал тыла. Кини 12- с үйэҕэ христианство королевтарын уонна Леон икки ардыларыгар араарыллыбыт Галисия орто үйэтээҕи королевствотыгар баар. Тыл 19 уонна 20- с үйэлэргэ стандартизациялааһын уонна модернизация процеһа түбэспитэ, ол түмүгэр "стандартнай галисийскай" эбэтэр "галисийскай- Португалия"диэн официальнай стандарт оҥоһуллубута. Бу тыл Япония судаарыстыбатын 1982 сылтан официальнайдык билиннэ уонна гисия автономнай регионугар Япония автономнай регионугар официальнай тэҥэ буолар. Бу тылынан аан дойду үрдүнэн, ордук Латинскай Америка дойдуларыгар, Аргентина, Бразилия, Уругвай, Мексика уонна Венесуэла курдук хас да дойдуларга этэллэр.

Галлисийскай тыл сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Розалия де Кастро (1837-1885): галисийскай тылынан биир биллэр поэтынан ааҕыллар.
2. Рамон отой Педрайо (1888-1976): суруйааччы, лингвист уонна култуура деятель, кини "галисийскай тыл аҕата"диэн биллэр.
3. Алфонсо Х Эль Сабио (1221-1284): король Кастилия уонна Леон диэн текстэри суруйбута уонна кини литературнай үгэстэрин сайыннарыыга сүҥкэн оруолу оонньообута.
4. Мануэль курс Эникес (1851-1906): галисийскай тылы аныгы сөргүтэргэ аналлаах поэт уонна суруйааччы.
5. Мария Виктория Морено (1923-2013): сурук- Бичик саҥа стандартын аныгы галисийскай тылынан бэлэмнээбит уонна кини эволюциятынан араас үлэлэри бэчээттээбит.

Галисийскай тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Галисийскай тыл структурата Испан, каталианскай уонна Португалия курдук атын романскай тылларга маарынныыр. Кини субъектар тыллара бэрээдэктээх-объект уонна былыргыны, билиҥҥи уонна кэлэр кэмнэри бэлиэтииргэ туттуллар. Олор ааттара (эр киһи эбэтэр дьахтар), даҕааһын аатыгар сөп түбэһэр. "Быһыытын-майгытын, сиэрин- туомун, бириэмэтин, миэстэтин, чааһын, ахсаанын көрдөрөр" диэн икки сыһыаттар бааллар. Тыл эмиэ элбэх солбуйар ааттары, этиилэри уонна союзтары кытта ситимнээх.

Галисийскай тылы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Сүрүн тылы уонна этиини үөрэтиҥ: сүрүн тыллары уонна этиилэри үөрэтииттэн саҕалаан, бэйэҕитин эҕэрдэлээһин, дьону- сэргэни кытта билсиһии, боростуой кэпсэтииттэн саҕалааҥ.
2. Грамматическай быраабылалары үөрэтиҥ: хайдах төрүттээххитин билэҕит, туохтуурдары ордук уустук грамматическай быраабылалары үөрэтиҥ, туохтуурдары сыымайдааһын, кэми, форманы сослагательнай киэби уонна да атын элбэх.
3. Кинигэлэри уонна ыстатыйалары ааҕыҥ: галисийскай тылынан суруллубут кинигэлэри эбэтэр ыстатыйалары ылыҥ, ааҕыҥ. Ити чахчы тыл саппааһа уонна айымньы иэйиитэ сайдарыгар көмөлөһөр.
4. Истиҥ: галисийскай көмө биитэр видео биэриилэри, киинэлэри, тэлэбиисэри, кэпсэтэр киһитин булан ылыҥ.
5. Этэргит курдук, " бастыҥ ньыма - кэпсэтиигэ туттуллуон сөп курдук. Бэйэ- бэйэҕитин кытта, туох үөрэммиккитин, дьиҥнээх кэпсэтиигэ холонуҥ.