ייִדיש סערביש זעץ

ייִדיש איז אַן אלטע שפּראַך מיט וואָרצלען אין דײַטשלאַנד אינעם 10טן יאָרהונדערט, כאָטש מע רעדט זי אין צענטראַל-און מיזרח-אייראָפּע זינט דער מיטל-עלטערישער פּעריאָד. עס איז אַ קאָמבינאַציע פֿון עטלעכע שפּראַכן, בפֿרט דײַטש, העברעיִש, אַראַמיש און סלאַווישע שפּראַכן. ייִדיש ווערט צומאָל באַטראַכט ווי אַ דיאַלעקט, אָבער אין דער אמתן איז עס אַ פולע שפּראַך מיט איר אייגענע סינטאַקס, מאָרפֿאָלאָגיע און ווערטערבוך. די שפּראַך איז געוואָרן ווייניקער במשך פֿון די סענטשעריעס צוליב דיאַספּאָראַ, אַסימילאַציע און ענדערונגען אין די געזעלשאַפֿטלעכע צושטאנדן, אָבער עס ווערט נאָך הײַנט גערעדט דורך אַ סך אָרטאָדאָקסישע ייִדן אין עטלעכע לענדער.

כאָטש עס איז נישטאָ קיין אָפֿיציעלע שפּראַך-סטאַטוס פֿאַר ייִדיש, ווייסן די, וואָס רעדן עס נאָך, ווי וויכטיק עס איז פֿאַר שפּראַכישע און קולטורעלע צוועקן. דערפֿאַר זענען דאָ מענטשן איבער דער וועלט, וואָס זענען אָפּגעגעבן צו באַשיצן די שפּראַך דורך ייִדיש-איבערזעצונג-דינסט. איבערזעצער העלפֿן צו בריקן די אָפּטייל צווישן די וואָס פֿאַרשטיין ייִדיש און די וואָס טאָן ניט.

ייִדיש-איבערזעצונג-דינסט קען העלפֿן צו געפֿינען העברעיִשע ווערטער, וואָס זענען געוואָרן אַ טייל פֿון דער ייִדישער שפּראַך, ווי למשל ווערטער, וואָס שטאַמען פֿון דער תּנ ״ ך אָדער פֿראַזעס, וואָס ווערן גענוצט פֿאַר רעליגיעזע מינהגים. מיט דער הילף פֿון איבערזעצונג, קענען די הייליקע אויסדרוקן געהעריק אַרײַנגענומען ווערן אין דער שרײַבונג אָדער רעדן ייִדיש. פֿאַר די, וואָס זענען נישט באַקאַנט מיט דער שפּראַך, קען די מעגלעכקייט צו צוטריט צו ייִדיש-איבערזעצונגען זײַן גאָר בײַזטיק.

איבערזעצונגען פֿון ייִדיש-דאָקומענטן זענען געניצט געוואָרן אין אַ סך געביטן במשך פֿון דער געשיכטע, ווי למשל מייגראַציע און אימיגראַציע, רעליגיע, ליטעראַטור, לינגוויסטיק און ייִדישע געשיכטע. דערפֿאַר איז וויכטיק צו געפֿינען קוואַליפֿיצירטע ייִדיש-איבערזעצער, וואָס זענען באַוווּסט אויף העברעיִש און דײַטש. אין אַדישאַן צו דער שפּראַך אַליין, מוזן די פּראָפעססיאָנאַלס וויסן די קולטור, קאָנטעקסט און אומשטענדן פון פאַרשידן שריפטן אַזוי אַז זייער איבערזעצונגען אַקיעראַטלי כאַפּן די אָריגינעל כוונה.

ייִדיש-איבערזעצונגען געבן נישט בלויז גרויס הילף צו די, וואָס פּרוּווען זיך צו לערנען די שפּראַך, נאָר זיי העלפֿן אויך צו האַלטן די שפּראַך לעבעדיק. דורך העלפֿן צו טראַנספּאָרטירן ייִדיש ווערטער און אויסדרוקן אין אַנדערע שפּראַכן, העלפֿן איבערזעצונגען צו פֿאַרמיידן די שפּראַך פֿון פֿאַרשווינדן זיך גאָר. מיט דער הילף פֿון געלערנטע איבערזעצער, ווערט ייִדיש געהאַלטן לעבעדיק און געזונט, בשעת מע געפֿינט אַ פֿענצטער אין דער קולטור און טראַדיציעס פֿון ייִדישן פֿאָלק.

אין וועלכע לענדער איז דיidיש שפראך גערעדט?

ייִדיש ווערט דער הויפּט גערעדט אין ייִדישע קהילות אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן, ישׂראל, רוסלאַנד, ווײַסרוסלאַנד, אוקראַיִנע, פּוילן און אונגאַרן. עס ווערט אויך גערעדט דורך אַ קלענערער צאָל ייִדן אין פֿראַנקרײַך, אַרגענטינע, אויסטראַליע, דרום-אַפֿריקע, קאַנאַדע און אַנדערע לענדער.

וואָס איז די געשיכטע פֿון דער ייִדישער שפּראַך?

ייִדיש איז אַ שפּראַך וואָס האָט אירע וואָרצלען אין מיטל-הויך דײַטש און ווערט גערעדט איבער דער וועלט דורך אַשכּנזישע ייִדן. זי איז געדינט געוואָרן ווי די הויפּט-שפּראַך פֿון אַשכּנזישע ייִדן זינט איר גרינדונג אינעם 9טן יאָרהונדערט, ווען ייִדישע קהילות האָבן געבלאָזערט אין דעם היינטיקן דײַטשלאַנד און צפֿון-פֿראַנקרײַך. עס איז אַ געמיש פֿון עטלעכע שפּראַכן, אַרײַנגערעכנט העברעיִש און אַראַמיש, ווי אויך סלאַווישע, ראָמאַנשע און מיטל-הויך-דײַטשישע דיאַלעקטן.
ייִדיש איז ערשט געוואָרן פּאָפּולער צווישן די אייראָפּעיִשע ייִדן אַרום דעם 12טן יאָרהונדערט, ווען מע האָט אָנגעהויבן נוצן עס ווי אַ שפּראַך, וואָס מע האָט דער הויפּט גערעדט, און נישט ווי די טראַדיציאָנעלע געשריבן-פֿאָרעם. דאָס איז געווען צוליב דעם אָרט פֿון ייִדישע באַפֿעלקערונגען, וואָס זענען אָפֿט געאָגראַפֿיש אפגעשיידט איינער פֿון דעם אַנדערן און האָבן אַזוי אַנטוויקלט באַזונדערע דיאַלעקטן מיט דער צײַט. אין די 15טן און 16טן יאָרהונדערט האָט זיך ייִדיש פֿאַרשפּרייט איבער אייראָפּע, און איז געוואָרן די לינגוואַ פֿראַנקאַ צווישן די אייראָפּעיִשע ייִדן.
ייִדיש איז אויך געווען שטאַרק אונטערן השפּעה פֿון די היגע שפּראַכן וווּ ייִדן האָבן געלעבט, אַזוי אַז פֿאַרשיידענע דיאַלעקטן האָבן זיך אַנטוויקלט איבער אייראָפּע, אפריקע און די אַמעריקע. טראָץ די אינערלעכע חילוקים, האָבן די דיאַלעקטן פֿון ייִדיש אַ פּראָסט גראַמאַטיק, סינטאַקס און סטאַנדאַרד וואָקאַבולאַר, מיט עטלעכע דיאַלעקטן וואָס זענען שטאַרקער אונטערן השפּעה פֿון העברעיִש און אַנדערע פֿון די לעצטנס באַגעגנט שפּראַכן.
אין דעם 19טן יאָרהונדערט איז די ייִדיש-ליטעראַטור געװען אַ פֿרומע און אַ סך ביכער און זשורנאַלן זענען אַרויס אין דער שפּראַך. אָבער, דער אויפֿשטייג פֿון אַנטיסעמיטיזם, די פֿאַרווײַזונג פֿון אַ סך ייִדן נאָך דער צווייטער וועלט-מלחמה, און די אַדאַפּטאָציע פֿון ענגליש ווי די דאָמינאַנטע שפּראַך אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן האָבן געפֿירט צו אַ אַראָפּגאַנג אין ייִדיש ווי אַ גערעדטע שפּראַך. הײַנט זענען נאָך פֿאַראַן מיליאָנען ייִדיש-רעדנדיקע איבער דער וועלט, מערסטנס אין צפֿון-אַמעריקע און ישׂראל, כאָטש די שפּראַך ווערט מער נישט אַזוי ברייט גענוצט ווי אַמאָל.

ווער זענען די שפּיץ 5 מענטשן וואס האָבן קאַנטריביוטיד די מערסט צו די Yיש שפּראַך?

1. אליעזר בן-יהודה (18581922): בן-יהודה איז קרעדיטירט מיט ריווייווינג די העברעאישע שפּראַך, וואָס ער האט דורך ינטראָודוסינג פילע Yיש ווערטער אין העברעאיש. ער איז אויך געווען דער ערשטער, וואָס האָט צוזאַמענגעשטעלט אַ פולשטענדיקן ווערטערבוך פֿון מאָדערן העברעיִש און געשריבן אַרטיקלען און ביכער וועגן דער שפּראַך.
2. שלום עליכם (18591916): עליכם איז געווען א בארימטערidישער שרייבער וואס האט געשריבן וועגן די לעבן פון אידן אין מזרח אייראפע. זײַנע ווערק, אַרײַנגערעכנט טעוויע דער מילכיקער, האָבן געהאָלפֿן פּאָפּולאַריזירן און פֿאַרשפּרייטן ייִדיש איבער דער וועלט.
3. חיים גראד (19101982): גראד איז געווען א בארימטערidישער ראמאניסט און דיכטער. זײַנע ווערק, וואָס באַשרײַבן די געראַנגלען פֿון ייִדישן לעבן, ווערן ברייט באַטראַכט ווי די בעסטע ליטעראַטור אויף ייִדיש.
4. מאַקס ווײַנרײַך (18941969): אַ לינגוויסט, פּראָפֿעסאָר און דער גרינדער און דירעקטאָר פֿונעם ייִוואָ-אינסטיטוט פֿאַר ייִדישע פֿאָרשונגען אין ווילנע, ליטע, האָט ווײַנרײַך אָפּגעגעבן זײַן לעבן-אַרבעט צו לערנען און פֿאַרגרעסערן ייִדיש.
5. איציק מאנגער (19001969): מאנגער איז געווען אidישער דיכטער און איינער פון די גרעסטע שרייבערס פון דעם 20סטן יארהונדערט. ער איז געווען אַ הויפּט השפּעה אין ריווייווינג און מאָדערניזירן די שפּראַך.

ווי איז די סטרוקטור פון דער Yישער שפראך?

די סטרוקטור פֿון ייִדיש איז כּמעט די זעלבע ווי די פֿון דײַטש. עס באַשטייט פֿון ווערטער, פֿראַזעס און זאַצן, וואָס זענען געבויט מיט אַ סדר פֿון סאַבדזשעקטן-ווערב-אָבדזשעקטן. ייִדיש איז מער קורץ ווי דײַטש, און ניצט ווייניקערע אַרטיקלען, פּרעפּאָזיציעס און אונטערגעשטעלטע צונויפֿשטעלונגען. ייִדיש האָט נישט די זעלבע סיסטעם פֿון ווערב-קאָנדזשוגאַטיאָנס ווי דײַטש, און עטלעכע ווערב-צײַטן זענען אַנדערש פֿון די אין דײַטש. ייִדיש האָט אויך עטלעכע נאָך פּאַרטיקלעך און אַנדערע עלעמענטן וואָס געפֿינען זיך נישט אויף דײַטש.

ווי צו לערנען די ייִדיש שפּראַך אין די מערסט ריכטיק וועג?

דער בעסטער וועג צו לערנען ייִדיש איז דורך זיך פֿאַרטיפֿן אין דער שפּראַך. דאָס מיינט צו הערן ייִדישע שמועסן, לייענען ייִדישע ביכער און צײַטונגען, און קוקן ייִדישע פֿילמען און טעלעוויזיע-שאָועס. איר קענט אויך נעמען אַ ייִדיש קלאַס אין אַ היגע קהילה צענטער,אוניווערסיטעט אָדער אָנליין. מאַכן זיכער איר פיר גערעדט עס מיט געבוירן ספּיקערז צו העלפן איר באַקומען געניצט צו די פּראָונאַנסייישאַן און גראַמאַטיק. צום סוף, האַלטן אַ ייִדיש-ענגליש ווערטערבוך און ווערב טישן האַנטיק צו העלפן איר מיט קיין שאלות איר זאלט האָבן.

איבערזעצן פון און אין סערביש ריקווייערז אַ יקספּיריאַנסט איבערזעצער פֿאַר פּינטלעכקייַט און קולטור פארשטאנד. סערביע איז א באלקאן לאנד אין דרום-מזרח אייראפע מיט א רייכע היסטאריע און נאנטע באציאונגען צו אנדערע געוועזענע יוגאסלאווישע לענדער. עס האָט אַן אייגענע, אייגנאַרטיקע שפּראַך, סירילישער אַלפאַבע און קולטור, וואָס דאַרף ווערן באַטראַכט איידער מע פּרוּווט איבערזעצן קיין טעקסט.

די סערבישע שפּראַך איז אַ טייל פֿון דער דרום-סלאַווישער שפּראַך-פֿאַמיליע, וואָס נעמט אַרײַן בולגאַריש, קראָאַטיש און מאַקעדאָניש. עס זענען צוויי הויפּט דיאַלעקטן פֿון דער שפּראַך, שטאָקאַוויאַן און טאָרלאַקיאַן. בשעת שטאָקאַוויאַן איז די מערסט וויידלי גערעדט פאָרעם, טאָרלאַקיאַן איז דער הויפּט געניצט פֿאַר ליטעראַרישע צוועקן. צו ענשור פּינטלעכקייַט און פּינטלעכקייַט אין איבערזעצונג, אַ פאַכמאַן איבערזעצער זאָל זיין באַקאַנט מיט ביידע דיאַלעקטן און די רעגיאָנאַל נואַנסיז צווישן זיי.

סערביש איז געשריבן מיטן סירילישן אַלפאַבע, וואָס שטאמט פֿון גריכיש. דער אַלפאַבע כּולל מער אותיות ווי דער לאַטייַן אַלפאַבע, וואָס מאכט עס שווער צו לערנען און בעל. אַזוי, עס איז וויכטיק צו האָבן אַ איבערזעצער וואָס איז באַקאַנט מיט די סיריליק אַלפאַבע און באַקוועם מיט טייפּינג אין עס צו ענשור פּינטלעכקייַט און קלעריטי אין די איבערגעזעצט טעקסט.

צוליב אירע נאָענטע פֿאַרבינדונגען מיט אַנדערע געוועזענע יוגאָסלאַווישע לענדער, איז עס וויכטיק אַז דיין איבערזעצער זאָל פֿאַרשטיין דעם קאָנטעקסט און קולטור פֿון סערביע. די שפּראַך און געשיכטע פון סערביע זענען געווען זייער ימפּאַקטיד דורך זייַן שכייניש לענדער און מינהגים. א איבערזעצער וואָס איז באַקאַנט מיט דעם געגנט וועט קענען צו סטרויערן די לינגוויסטישע און קולטורעלע דיפעראַנסיז אַזוי אַז דער ציל טעקסט אַקיעראַטלי ריפלעקס די טייַטש און כוונה פון די מקור טעקסט.

אין קורצן, אַ איבערזעצער וואָס אַרבעט פֿון אָדער אויף סערביש זאָל זיין געזונט ווערסט אין ביידע די סערביש שפּראַך און זייַן יינציק קולטור און מינהגים. דער וויסן וועגן דעם סירילישן אַלפאַבע איז אויך אַ מוזן פֿאַר פּינטלעך און פּינטלעך איבערזעצונגען אין אָדער פֿון סערביש. מיט די רעכט דערפאַרונג און רעסורסן, אַ קוואַלאַפייד סערביש איבערזעצער קענען צושטעלן איר מיט אַ פּינטלעך און נואַנסט איבערזעצונג פון אָדער אין סערביש.

אין וועלכע לענדער רעדט מען די סערבישע שפראך?

סערביש איז אַן אָפֿיציעלע שפּראַך אין סערביע, באָסניע און הערצגאָווינע, מאָנטענעגראָ און קאָסאָוואָ. עס ווערט אויך גערעדט דורך מינאריטעט גרופעס אין קראָאַטיע, בולגאַריע, אונגארן, רומעניע, און די רעפובליק פון צפון מעקעדאָניע.

וואָס איז די געשיכטע פון די סערביש שפּראַך?

די אַנטוויקלונג פון די סערביש שפּראַך קענען זיין טראַסטיד צוריק בייַ מינדסטער צו די 8 יאָרהונדערט, ווען עס אנגעהויבן צו אַרויסקומען ווי אַ באַזונדער שפּראַך נאָך די פאַל פון די ביזאַנטינע אימפעריע אין די 7 יאָרהונדערט. די ערשטע באקאנטע ביישפיל פון סערבישע שרייבן שטייט צוריק צום 13טן יארהונדערט, כאטש אז א גרויס טייל פון וואס ווערט היינט באטראכט אלס מאדערנע סערבישע האט זיך שוין דעמאלטס אנטוויקלט. אין דער מיטל עלטער, סערביע איז געווען היים צו אַ פאַרשיידנקייַט פון דיאַלעקטן, יעדער גערעדט דורך פאַרשידענע פאַקטיאָנס אין דער מדינה, אָבער די אַנטוויקלונג פון די ליטעראַטור פון סערביע אין די 15 און 16 יאָרהונדערט געהאָלפֿן ברענגען די דיאַלעקטן צוזאַמען און סטאַנדערדאַפיי די שפּראַך.
בעת דער אָטאָמאַנישער הערשאַפֿט פֿון דעם 14טן יאָרהונדערט ביז דעם 19טן יאָרהונדערט, איז סערביש געווען שטאַרק אונטערן השפּעה פֿון דער אָטאָמאַנישער טערקיש, וואָס האָט איבערגעלאָזט זײַן צייכן אויף דער שפּראַך אין טערמינען פֿון וואָקאַבולאַר און גראַמאַטיק. דאָס איז געווען אין פילע געביטן ביז הייַנט, ספּעציעל אין די דרום און מזרח פון סערביע.
אין דעם 19טן יאָרהונדערט, זענען אונטערגענומען געוואָרן נאָך ליטעראַרישע רעפֿאָרמען, און די סערבישע שפּראַך איז סטאַנדערדייזד געוואָרן לויט דעם סטאָקאַווישן דיאַלעקט, וואָס ווערט גענוצט פֿאַר די מערסט געשריבןע און גערעדטע טעקסטן אין לאַנד הײַנט. זינט דעמאָלט, איז די שפּראַך שטאַרק ינפלואַנסט דורך אנדערע שפּראַכן, דער הויפּט ענגליש, וואָס מאכט עס אַ טשיקאַווע כייבריד.

ווער זענען די שפּיץ 5 מענטשן וואס האָבן קאַנטריביוטיד די מערסט צו די סערביש שפּראַך?

1. וווק סטעפאַנאָוויטש קאַראַדזשאַץ (17871864): באקאנט ווי דער "פאטער פון מאָדערן סערביש ליטעראַטור", ער איז געווען אַ פּיוואַל פיגור אין סטאַנדערדאַפייינג סערביש אָרטאָגראַפי און גראַמאַטיק און קריייטינג אַ סערביש ווערטערבוך.
2. דאָסיטע אָבראַדאָוויטש (17391811): אַ שרײַבער וואָס האָט געמאַכט סערבישע ליטעראַטור און בילדונג, זײַנע ווערק האָבן שטאַרק בײַגעשטייערט צו דעם וווּקס פֿון דער סערבישער קולטור, שפּראַך און בילדונג.
3. פּעטאַר דער צווייטער פּעטראָוויטש-נעגאָש (18131851): אַ סערבישער פּרינס-בישאָפּ און דיכטער, ער איז אַ הויפּט פיגור אין סערבישער ליטעראַטור געשיכטע. ער איז באַקאַנט פֿאַר זײַן עפּישן פּאָעמע "דער באַרג-קרינס" פֿון 1837, וואָס האָט פֿאַרקערט די נאַציאָנאַלער באַפֿרײַונג-באַוועגונג.
4. יאָוואַן סטעריאַ פּאָפּאָוויטש (18061856): אַ דראַמאַטריסט, זײַנע ווערק האָבן געהאָלפֿן צו פֿאָרמירן מאָדערן סערביש טעאַטער און שפּראַך. ער איז אנערקענט ווי אַ הויפּט השפּעה אויף דער אַנטוויקלונג פון די סערביש שפּראַך.
5. סטעפאַן מיטראָוו ליובישאַ (18241878): סערביע'ס הויפּט דראַמאַטור, זיין אַרבעט איז קרעדיטיד מיט העלפּינג צו שטעלן די נאָרמאַל פֿאַר סערביש שפּראַך. זײַנע פּיעסעס זענען באַקאַנט פֿאַר זייערע קאָמעדישע עלעמענטן, ווי אויך פֿאַר זייערע סאַפטישע געזעלשאַפֿטלעכע קריטיק.

ווי איז די סטרוקטור פון די סערביש שפּראַך?

די סטרוקטור פון די סערביש שפּראַך איז אין יסענשאַלי אַ קאָמבינאַציע פון סלאַוויק און באַלקאַן שפּראַכן. עס איז אַן ינפלעקטיאָנאַל שפּראַך מיט צוויי דזשענדערס (זכר, ווייַבלעך, און נייטער), דריי נומערן (איינציק, צווייענדיק, און מערהייט) און זיבן קאַסעס (נאָמינאַטיוו, אַקוסאַטיוו, דזשענאַטיוו, דאַטיוו, וואָקאַטיוו, ינסטרומענטאַל, און לאָקאַטיוו). עס האָט אויך אַ וואָרט-סדר פֿון סאַבדזשעקץ-ווערב-אָבדזשעקטן.

ווי צו לערנען די סערביש שפּראַך אין די מערסט ריכטיק וועג?

1. באַהעפטן שפּראַך קלאסן: איינער פון די מערסט עפעקטיוו וועגן צו לערנען קיין נייַ שפּראַך איז צו באַהעפטן אַ קלאַס אָדער קורס. דעם קענען זיין אַ גרויס געלעגנהייט צו לערנען סערביש גראַמאַטיק און פּראָונאַנסייישאַן אין אַ סטראַקטשערד באַשטעטיקן, מיט אַ קוואַלאַפייד לערער אויף האַנט צו העלפן איר.
2. היט סערביש קינאָ און טעלעוויזיע ווייזט: וואַטשינג סערביש טעלעוויזיע און קינאָ איז אַ גרויס וועג צו באַקענען זיך מיט די שפּראַך און קלייַבן זיך עטלעכע נוציק פראַסעס און ידיאָמס.
3. געפינען אַ שפּראַך בייַט שוטעף: אויב אַטענדינג שפּראַך קלאסן איז ניט אַן אָפּציע פֿאַר איר, דעמאָלט דערגייונג אַ שפּראַך בייַט שוטעף קענען זיין אַ גרויס וועג צו לערנען געשווינד. מאַכן זיכער איר ביידע שטימען אויף די שפּראַך איר ווילן צו פאָקוס אויף ווען גערעדט און פּראַקטיסינג.
4. ניצן אָנליין רעסורסן: עס זענען גורל פון נוציק אָנליין רעסורסן צו העלפן איר לערנען סערביש, אַזאַ ווי וועבסיטעס, אַפּפּס, פּאָדקאַסץ און ווידיאס. פּרובירן ניצן די צו העסאָפע דיין אנדערע שפּראַך לערנען אַקטיוויטעטן.
5. רעדן סערביש מיט געבוירן ספּיקערז: דער בעסטער וועג צו פֿאַרבעסערן דיין סערביש איז צו פיר מיט געבוירן ספּיקערז. באַהעפטן אַ היגע גרופּע אָדער געפינען אַפּערטונאַטיז אָנליין צו רעדן מיט געבוירן ספּיקערז. דעם וועט העלפן איר פֿאַרבעסערן דיין פּראָונאַנסייישאַן, בטחון און פארשטאנד פון די שפּראַך.