zýlý Iakýtskıı Aýdarma

Zýlý tiline aýdarma-aýdarmashydan til men mádenıetti tereń túsinýdi talap etetin afrıkalyq tilge aýdarýdyń tanymal túri. Aýdarmanyń bul túri kóbinese komersıalyq, zańdy jáne medısınalyq qujattar úshin qoldanylady. Ol sondaı-aq mektep oqýlyqtary sıaqty bilim berý salasyna arnalǵan qujattardy aýdarý úshin qoldanylady.

Zýlý tili Afrıkanyń kóptegen aımaqtarynda, ásirese Ońtústik Afrıkada keń taralǵan. Álemde 11 mıllıonnan astam ana tilinde sóıleıtinder bar dep esepteledi. Bul ony álemdegi eń kóp taralǵan tilderdiń birine aınaldyrady. Nátıjesinde zýlý tilinen aýdarma qyzmetine suranys artty.

Zýlý tiline aýdarý úshin aýdarmashyny tańdaǵanda birneshe faktorlardy eskerý qajet. Birinshiden, aýdarmashy tildi jaqsy bilýi kerek jáne tildiń mádenı núanstarymen tanys bolýy kerek. Bul aýdarmanyń dál bolýyn jáne bastapqy materıaldyń maǵynasyn durys jetkizýdi qamtamasyz etedi. Sonymen qatar, aýdarmashy mátinniń tıisti aýdarmasyn alý úshin óz stılin beıimdeı alýy kerek.

Durys aýdarmany qamtamasyz etý úshin ártúrli qadamdar jasalýy kerek. Birinshiden, aýdarmashy mátinmen muqıat tanysyp, sózder men sóz tirkesteriniń maǵynasyn túsinetinine kóz jetkizýi kerek. Sodan keıin olar mátindegi kez kelgen qatelerdi nemese sáıkessizdikterdi tekserip, kez kelgen qajetti túzetýlerdi engizýi kerek.

Ári qaraı, aýdarmashy mátinde bolýy múmkin kez-kelgen mádenı máselelerdi anyqtap, olardy zýlý tiline aýdarýǵa tyrysýy kerek. Bul aǵylshyn tilinde keń taralmaǵan ıdıomalardy nemese aýyzeki sóılemderdi qoldanýdy qamtýy múmkin. Sońynda, aýdarmashy árqashan maqsatty aýdıtorıa týraly habardar bolýy kerek jáne onyń stılin oǵan beıimdeýi kerek. Bul oqyrmanǵa mátindi jaqsy túsinýge kómektesedi.

Osy qadamdardy oryndaý arqyly Zulu translation joǵary dáldiktegi jáne senimdi aýdarmalar jasaı alady. Aýdarmanyń bul túri dáldik mindetti bolyp tabylatyn iskerlik jáne zańdy qujattarda jıi qoldanylady. Ol kitaptar men basqa da oqý materıaldaryn jasaý úshin qoldanylady. Mádenı erekshelikterdi eskere otyryp, naqty aýdarmalardy usyna otyryp, zýlý aýdarmashylary qujattardyń maǵynasyn dál jetkizýge kepildik bere alady.

Zýlý tilinde qaı elder sóıleıdi?

Zýlý tili negizinen Ońtústik Afrıkada, sondaı-aq Zımbabvede, Lesotoda, Malavıde, Mozambıkte jáne Svazılendte sóıleıdi.

Zýlý tiliniń tarıhy qandaı?

Zýlý tili, sondaı-aq ısızýlý dep te atalady, nıgero-Kongo otbasynyń Ońtústik bantý kishi tobyna jatatyn bantý tili. Bul Ońtústik Afrıkadaǵy eń kóp taralǵan til jáne barlyǵy 11 mıllıon adam sóıleıdi. Zýlý tili júzdegen jyldarǵa sozylǵan baı tarıhqa ıe.
Tildiń shyǵý tegi 16 ǵasyrda Ortalyq Afrıkadan qonys aýdarǵan ngýnı taıpalarynan bastaý alady. Ngýnı halqy ár túrli toptarǵa bólinip, zýlý tili Qazirgi Kvazýlý-Natal aýmaǵynda sóıleıtin dıalektilerden damydy. Alaıda, 1818 jyly ǵana zýlý tilin alǵash ret Per Djýbert esimdi fransýz protestanttyq mısıoneri jazdy. Bul is júzinde tildi standarttaýǵa negiz boldy.
19 ǵasyrda zýlý tili odan ári damydy. Eń qyzyǵy, bul tilde eki áıgili ádebı shyǵarma jaryq kórdi - " Inkondlo ka zýlý "(zýlý ánderi) jáne" Amazvı ka zýlý " (zýlý sózderi). Sonymen qatar, osy kezeńde zýlý tili mısıonerlik mektepterde oqytý tili retinde qabyldandy.
Búgingi tańda zýlý tilinde kóptegen resýrstar bar jáne til Ońtústik Afrıka mádenıetiniń mańyzdy bóligi bolyp qala beredi.

Zýlý tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Djon Dýbe (1871-1946) - zýlý tiliniń jazbasha sózdigi men gramatıkalyq oqýlyqtaryn engizý arqyly zýlý tilin qurýǵa kómektesken aǵartýshy jáne saıası kóshbasshy.
2. Solomon Kampande (1872-1959) - zýlý tilin standarttaýǵa kómektesken jáne oǵan alǵashqy jan-jaqty gramatıkalyq júıeni qurǵan lıngvıs.
3. Benedıkt ámıan Vılakazı (1906-1947) - bul tildiń standarttalǵan ádebı túrin damyta otyryp, zýlý tilinde jazǵan aqyn, prozashy jáne aǵartýshy.
4. Dj. B. Peıres (1924-2005) - zýlýdyń antropology jáne zertteýshisi, zýlýdyń mádenıeti men tarıhy týraly jańashyl eńbekterdiń avtory.
5. Benedıkt Kartraıt (1925-2019) - zýlý tili týraly kóp jazǵan jáne onyń damýyna aıtarlyqtaı úles qosqan mısıoner jáne teolog.

Zýlý tiliniń qurylymy qalaı?

Zýlý tili bantý tiliniń qurylymyn qaıtalaıdy, ol sýbekt-etistik-obekt (SVO) sóz tártibimen sıpattalady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı olardyń maǵynasyn nemese gramatıkalyq fýnksıasyn ózgertý úshin sózderge affıkster qosylady. Onda zat esimder, prefıkster jáne jurnaqtar qoldanylady. Zýlý tilinde sózdiń maǵynasyn ózgerte alatyn úsh tondyq (joǵary, tómen jáne tómen) júıe de bar.

Zýlý tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz: zýlý alfavıtin jáne aıtylýyn úırenińiz. Áripter men sózderdi durys aıtýǵa kómektesetin zýlý tilindegi onlaın aýdıo jazbalardy qarańyz.
2. Sózdik qoryn damytý boıynsha jumys jasańyz. Zýlý tilindegi kitaptardy oqyńyz, teleshoýlar men fılmderdi kórińiz nemese Internettegi sózdik tizimderin qarańyz.
3. Ana tilinde sóıleıtindermen zýlý tilinde sóıleýge mashyqtanyńyz. Zýlý sabaqtaryna jazylyńyz, jelide sóılesetin adamdy tabyńyz nemese Tandem nemese HelloTalk sıaqty til almasý qoldanbalaryn qoldanyp kórińiz.
4. Zýlý radıobaǵdarlamalaryn, podkasttaryn jáne ánderin tyńdańyz. Zýlý mádenıeti men tilin osylaısha bilý Sizge bul tildiń naqty ómirlik jaǵdaılarda qalaı qoldanylatyny týraly túsinik alýǵa kómektesedi.
5. Zýlý tiliniń ártúrli dıalektilerin zertteńiz. Ár túrli termınder men gramatıkalyq qurylymdardyń qashan jáne qaıda sáıkes keletinin túsinińiz.
6. Zýlý leksıkasy men gramatıkasyn úırenýge kómektesetin Anki nemese Memrise sıaqty til úırený quraldaryn paıdalanyńyz.
7. Qol jetkizýge bolatyn shaǵyn maqsattar qoıyńyz. Uzaq merzimdi maqsattardy qol jetkizýge bolatyn kezeńderge bólip, motıvasıany saqtaý úshin úlgerimińizdi qadaǵalańyz.
Sáttilik!

Iakýt tili-Reseıdiń soltústik-shyǵysynda jarty mıllıonnan astam adam sóıleıtin túrki tili. Til jaqynda ǵana resmı tanylǵandyqtan, ıakýt tilinen aýdarma qyzmetterine áli de aıtarlyqtaı suranys bar. Bul maqalada biz ıakýt tiline jáne odan aýdarýdyń mańyzdylyǵyn qarastyramyz jáne osy proseske qatysty máselelerdi talqylaımyz.

Iakýt tilinde Reseıde ǵana emes, Mońǵolıa, Qytaı jáne Qazaqstan sıaqty elderde de sóıleıdi. Bul ıakýt tiline, sondaı-aq el ishinde aýdarma qyzmetterine halyqaralyq qajettilik bar degendi bildiredi. Iakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń negizgi maqsaty-jergilikti qaýymdastyqtar men basqa da múddeli taraptar arasyndaǵy baılanysty jeńildetý úshin tildik olqylyqtardyń ornyn toltyrý. Aýdarmalar sonymen qatar zańdy qujattar, dıplomatıalyq kelisimder, bilim berý materıaldary, buqaralyq aqparat quraldary men mádenıetke qatysty materıaldar jáne basqa qujattar úshin qajet.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa keletin bolsaq, keıbir mańyzdy máselelerdi este ustaǵan jón. Birinshiden, aıtylý máselesi bar. Iakýt tilinde sóıleıtin aımaqtyq dıalektke baılanysty sózderdiń aıtylýynda aıyrmashylyqtar bar. Osylaısha, aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin osy aımaqtyq varıasıalarmen tanys bolýy mańyzdy. Taǵy bir másele, kóptegen sózder qoldanylatyn kontekstke baılanysty birneshe maǵynaǵa ıe. Bul aýdarmashylarǵa sózdiń nemese sóz tirkesiniń durys maǵynasyn anyqtaýdy qıyndatady, bul dáldikti odan da mańyzdy etedi.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa baılanysty qıyndyqtarǵa qaramastan, bul prosestiń mańyzdylyǵyn moıyndaý mańyzdy. Iakýt tili tanýdy jalǵastyra otyryp, ıakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń Joǵary sapasy men dáldigin qamtamasyz etý mańyzdy bola bastady. Sapaly aýdarmalar tabysty mádenıetaralyq dıalog pen baılanystardy saqtaý úshin óte mańyzdy, ásirese mádenıeti jıi margınaldanatyn baıyrǵy qaýymdastyqtar arasynda.

Iakýt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Iakýt tili Reseıde, Qytaıda jáne Mońǵolıada sóıleıdi.

Iakýt tiliniń tarıhy qandaı?

Iakýt tili-soltústik-batys túrki tilderiniń Kaspıı kishi tobyna jatatyn túrki tili. Reseı Saha Respýblıkasynda shamamen 500 000 adam sóıleıdi, negizinen Lena ózeni men onyń salalarynyń baseıninde. Iakýt tilinde 14 ǵasyrdyń ortasyndaǵy alǵashqy jazbasha ádebıetten bastaý alatyn baı ádebı tarıh bar. Iakýt ádebıetine Taıaý Shyǵys pen Ortalyq Azıadan kelgen sopylyq aqyndardyń, sondaı-aq ımperatorlyq Reseıden kelgen orys jazýshylary men avtorlarynyń shyǵarmalary qatty áser etti. Iakýt tilindegi alǵashqy jazbasha shyǵarmalar dinı mátinder, sonyń ishinde Quran úzindileriniń aýdarmalary jáne Iýsýf pen Zýlaıh týraly ańyzdar boldy.
Iakýt tilinde jazylǵan alǵashqy túpnusqa shyǵarmalar 19 ǵasyrdyń aıaǵynda paıda boldy: ıakýt halqynyń kúndelikti ómirin baıandaıtyn óleńder, áńgimeler men romandar. Iakýt jazýshylary óz shyǵarmalarynda otarshyldyqqa qarsy kúres, dástúrli Sibir mádenıetiniń mańyzdylyǵy jáne aımaqtaǵy ezilgen halyqtardyń jaǵdaıy sıaqty keńirek taqyryptardy zertteı bastady. 1920-1930 jyldary ıakýt tili Iýrıı Chegerev, Anatolıı Molotov, Gennadıı Tıtov jáne Ivan Tazetdınov sıaqty jazýshylar bastaǵan ádebı renesansty bastan ótkerdi. Osy kezeńde ıakýt tilinde shyqqan kitaptardyń sany kúrt ósti, sonymen qatar memlekettik jáne ákimshilik qujattarda tildiń qoldanylýy artty.
Búginde ıakýt tili óziniń spıkerleri arasynda qaıta jandanýda jáne birneshe jańa gazet-jýrnaldar shyǵarady. Reseıden tys jerlerde ıakýt tilin úırenýge qyzyǵýshylyq artyp keledi, óıtkeni birneshe ýnıversıtetter osy til boıynsha kýrstar usynady.

Iakýt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Iýrıı Nıkolaevıch Vınokýrov-lıngvıs, tarıhshy jáne fılolog; 2. Stepan Georgıevıch Ostrovskıı-ıakýt aqyny, dramatýrg, prozashy jáne aýdarmashy; 3. Oleg Mıhaılovıch Beláev-ıakýt ádebıettanýshysy jáne pýblısısi; 4. Lılıa Vladımırovna Bagaýtdınova-ıakýt fólklorshysy; 5. Akýlına Ibna Pavlova-leksıkograf jáne dıalektologıany zertteýshi.

Iakýt tiliniń qurylymy qalaı?

Iakýt tili túrki tilder otbasyna jatady jáne soltústik-shyǵys tobynyń bóligi bolyp tabylady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol jańa maǵynalar men formalardy qurý úshin sózderge qosýǵa bolatyn jurnaqtardy qoldanady. Iakýt tili joǵary ıkemdilikpen erekshelenedi, ıaǵnı sózder sóılemde qalaı qoldanylatynyna baılanysty pishinin ózgertedi. Zat esimder, esimdikter, syn esimder men etistikter kontekstke baılanysty olardyń formasyn belgileý úshin aıaqtaýdy qajet etedi.

Iakýt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Iakýt tili oqýlyǵynyń nemese nusqaýshyǵa arnalǵan nusqaýlyqtyń kóshirmesin alyńyz. Osy materıaldarda berilgen sabaqtardy pysyqtaý - tildi jetik meńgerýdiń eń jaqsy tásili.
2. Sóıleý men tyńdaýǵa mashyqtanyńyz. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - ony múmkindiginshe jattyqtyrý, sondyqtan jattyǵý úshin basqa adamdy tabýǵa tyrysyńyz.
3. Iakýt tilinde jazylǵan materıaldy oqyńyz. Bul tildiń qurylymy men gramatıkasyn túsinýge kómektesedi.
4. Iakýttardyń mádenıeti men tarıhymen tanysyńyz. Eger siz adamdar men olardyń ómir salty týraly kóbirek bilseńiz, bul sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Iakýt BAQ-taryn qarańyz jáne tyńdańyz. Bul tilde qol jetimdi radıobaǵdarlamalar men teleshoýlardy qosa alǵanda, kóptegen onlaın resýrstar bar.
6. Iakýtıaǵa Baryńyz. Aımaqta ýaqyt ótkizgennen keıin siz tilge enip, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge múmkindik alasyz.