Kategori: SÖZLÜK

Türkçe Sözlük B Sayfa 7

bağlantısızlık siyaseti	* Bağlantısız ülkelerin izlediği siyaset.
bağlaşık	* Aralarında anlaşma veya sözleşme sağlanmışolan (kimse veya topluluk), müttefik. * Sonuç, sebep gibi birbiriyle sıkısıkıya bağlıve karşılıklı bağımlı olan (nesne, terim).
bağlaşıklık	* Bağlaşık olma durumu.
bağlaşım	* Eşleme. * Aralarında ortak çıkar bulunan devletler ilişkisi.
bağlaşımlı	* Aralarında karşılıklıdestek ve bağımlılık bulunan.
bağlaşma	* Bağlaşmak işi, ittifak.
bağlaşmak	* Bir şey yapmak için birbirine antlaşma veya sözleşme ile bağlanmak, ittifak etmek.
bağlatma	* Bağlatmak işi.
bağlatmak	* Bağlamak işini yaptırmak.
bağlayıcı	* Bağlama niteliği olan. * Bağlamaya ve birleştirmeye yarayan: “Ve” bağlayıcı bir edattır. * Uyulmasızorunlu.
bağlayıcıünlü	* Ünsüzle biten kelime kök ve gövdelerine ünsüz ile başlayan eklerin getirilmesi sırasında ve kök ile eki birbirine bağlayan ünlü: al-ı-r, aç-ı-l-mak, gec-i-k-mek vb.
bağlayıcıünsüz	* Ünlü ile biten kelime kök ve gövdelerine ünlü ile başlayan bir ek eklendiğinde araya giren y ünsüzü, koruyucu ünsüz: okul-da-y-ım, eski-y-ince vb.
bağlı	* Bir bağile tutturulmuşolan. * Gerçekleşmesi bir şartı gerektiren, tâbi, vabeste. * Bir kimseye, bir düşünceye, bir hatıraya saygıveya aşk gibi duygularla bağlanan, tutkun. * Sınırlanmış, sınırlı. * Kapatılmışolan, kapalı. * Bir kuruluşun yetkisi altında bulunan. * Bir halk inanışına göre, büyü etkisiyle cinsel güçten yoksun edilmiş(erkek). * Sadık.
bağlıkalmak	* uymak, tâbi olmak.
bağlıkredi	* Kredi açan ülkeden mal veya hizmet satın alınmasışartı ile sağlanan kredi.
bağlı olmak	* tâbi bulunmak.
bağlısu	* Ağaçta hücre zarının emdiği ve taşıdığısu.
bağlık	* Bağyeri, üzüm bağlarıçok olan (yer).
bağlık bahçelik,-ği	* Bağı, bahçesi zengin ve bol olan (yer).
bağlılaşık	* Biri ötekine bağlı olarak var olan; biri olmadan öteki düşünülemeyen iki şeyin, bu ilişki yönünden durumu.
bağlılaşım	* İki veya daha fazla değişken arasındaki bağıntı. * Organizmanın değişik yapı, özellik ve olaylarında görülen karşılıklı ilgi, korelâsyon.
bağlılaşma	* Bağlılaşmak işi.
bağlılaşmak	* İki şey arasında karşılıklı bağıntı olmak veya bağlılık kurmak.
bağlılık	* Bağlı olma durumu, merbutiyet. * Birine karşı, sevgi, saygı ile yakınlık duyma ve gösterme, sadakat. * Bkz. Bağlılaşım.
bağnaz	* Bir düşünceye, bir inanışa aşırıölçüde bağlanıp ondan başka bir düşünce ve inanışıkabul etmeyen, mutaassıp.
bağnazlaşma	* Bağnazlaşmak durumu.
bağnazlaşmak	* Bağnaz duruma gelmek.
bağnazlık	* Bağnaz olma durumu, bağnazca davranış, taassup. * Bir düşünceye, bir inanışa aşırıölçüde bağlanıp ondan başkasınıdüşünmeme durumu, taassup.
bağrıyanık	* Çok dert, acı, sıkıntıçekmiş.
bağrıyufka	* Yufka yürekli, merhametli.
bağrıkara	* İskete kuşunun bir türü (Saxicola torquata).
bağrına basmak	* kucaklamak. * biriyle ilgilenerek onu koruyup kayırmak, yetiştirmek.
bağrına taş basmak	* sesini çıkarmaksızın her türlü acıya katlanmak.
bağrınıdelmek	* çok dokunmak, içine işlemek.
bağrınıezmek	* üzülmek, dertlenmek.
bağrış	* Bağırmak işi veya biçimi.
bağrışçağrış	* Gürültü, şamata. * Gürültüyle, şamata ederek.
bağrışa çağrışa	* Büyük gürültü ederek, bağırarak çağırarak.
bağrışma	* Bağrışmak işi, birlikte bağırma.
bağrışmak	* Birlikte veya karşılıklı bağırmak.
bağrıştırma	* Bağrıştırmak işi veya durumu.
bağrıştırmak	* Bağırmasına yol açmak, hep birden bağırtmak.
bağsız	* Bağı bulunmayan.
baha	* Paha.
baha biçmek	* değerini belirlemek.
bahadır	* Savaşlarda, çarpışmalarda gücü ve yılmazlığıyla üstünlük kazanan veya yiğitlik gösteren (kimse).
bahadırlık	* Bahadır olma özelliği, durumu.
Bahaî	* Bahaîlik yanlısıkimse.
Bahaîlik	* XIX. yüzyılda Babîlikten doğmuşolan, İran’dan başka Avrupa ve Amerika’da da yayılmış bir din.
bahane	* Bir şeyin gerçek sebebi gizlenerek ileri sürülen sözde sebep.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük B Sayfa 8

bahane aramak	* bir işi yapmamak için sebep aramak.
bahane bulmak	* bir işi yapmak veya yapmamak için sözde sebep göstermek.
bahane etmek	* herhangi bir şeyi sebep olarak ileri sürmek.
bahaneli	* Bahanesi olan.
bahanesiz	* Bahanesi olmayan.
bahar	* Kuzey yarım küre için, 21 Martta gündüz gece eşitliğiyle başlayarak 22 Haziranda gün dönümü ile biten, kışve yaz arasındaki mevsim; ilkyaz, ilkbahar. * Bu mevsimde ağaçlarda açan çiçekler ve yapraklar. * Gençlik çağı.
bahar	* Yiyecek ve içeceklere hoşkoku ve tat vermek için kullanılan tarçın, karanfil, zencefil, karabiber gibi maddeler.
bahar bayramı	* Genellikle mayıs ayının ilk günlerinde kutlanan bayram.
bahar dönemi	* Yılın kıştan sonra gelen ilk ayları.
bahar nezlesi	* Bkz. saman nezlesi.
bahar noktası	* İlkbaharda gündüz gece eşitliği anında güneşin gök ekvatoru çizgisi üzerinde bulunduğu nokta.
baharat	* Tarçın, karanfil, zencefil, karabiber gibi maddelerin toplu adı.
baharatçı	* Baharat satan kimse.
baharatçılık	* Baharat satma işi.
baharatlandırmak	* Baharat ile süslemek, lezzetlendirmek veya baharat ekmek.
baharatlı	* Baharatı olan.
baharatsız	* Baharatı olmayan.
baharcı	* Baharat alım satımıyla uğraşan (kimse).
baharı başına vurmak	* (alay yollu) gençliğin verdiği coşkuyla gereksiz veya aşırıdavranışta bulunmak.
bahariye	* Divan edebiyatında, bahar tasviri ile başlayan kaside.
baharlı	* İçinde karabiber, karanfil, tarçın gibi bahar bulunan.
bahçe	* Sebze yetiştirilen yer, bostan. * Çiçek ve ağaç yetiştirilen yer.
bahçe domatesi	* Tarla ve bahçelerde sun’î gübre kullanmadan, doğal olarak yetiştirilen domates türü.
bahçe kekiği	* Bahçelerde özel yöntemlerle yetiştirilen kekik.
bahçe makası	* Çeşitli ot ve bitkileri düzgün kesmek ve budamak amacıyla yapılan bir makas türü.
bahçe nanesi	* Bahçelerde yetiştirilen bir nane türü.
bahçeci	* Çiçek, ağaç ve sebze yetiştirme işiyle uğraşan kimse.
bahçecilik	* Bahçecinin işi. * Bahçe yapma işi.
bahçeli	* Bahçesi olan.
bahçelik	* Bağları, bahçeleri olan (yer).
bahçemsi	* Bahçeye benzeyen, bahçe gibi düzenlenmişyer.
bahçesiz	* Bahçesi olmayan.
bahçıvan	* Geçimini bahçe ürünlerini yetiştirip satmakla sağlayan kimse. * Bir bahçenin düzenlenmesi ve bakımıyla görevli kimse.
bahçıvanlı	* Bahçıvanı bulunan.
bahçıvanlık	* Bahçıvanın yaptığı iş.
bahir	* Deniz. * Aruzdaki vezin takımlarından her biri. * Mevlid’in bölümlerinden her biri.
bahis	* Konuşulan şey, konu. * Görüşünde veya iddiasında haklıçıkacak tarafa bir şey verilmesini kabul eden sözlü anlaşma. * Söz. * Bir kitabın bölümlerinden her biri.
bahis açmak (veya açılmak)	* belli bir konuda konuşmaya başlamak (başlanılmak).
bahis konusu	* Söz konusu.
bahis mevzuu olmak	* üzerinde konuşulmak, söz konusu olmak.
bahis tutuşmak	* karşılıklı bahse girmek.
bahisçi	* Oyunlarda veya at yarışlarında yarışın sonuçlarınıtahmin ederek bahis oynayan veya oynatan kimse, müşterek bahisçi.
bahname	* İçinde cinsel konularla ilgili açık saçık yazıların, resimlerin bulunduğu eser.
bahrî	* Denizle ilgili.
bahrî	* Yalıçapkını.
bahriye	* Bir devletin deniz güçlerinin ve kuruluşlarının bütünü.
bahriye çifte tellisi	* Hareketli bir halk oyunu ve ezgisi.
bahriyeli	* Deniz Kuvvetlerine bağlıasker. * Deniz Harp Okulu öğrencisi.
bahse girmek	* görüşünde veya iddiasında haklıçıkacak tarafa bir şey verilmesini kabul eden sözlü anlaşma yapmak.
bahsetme	* Bahsetmek işi.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük B Sayfa 9

bahsetmek	* Bir konu üzerinde söz söylemek, konuşmak, sözünü etmek.
bahsi geçmek	* bir konu üzerinde konuşulmuşolmak.
bahsi kapamak	* bir konu üzerindeki konuşmayıkesmek.
bahsi kaybetmek	* ileri sürülen, savunulan görüşün yanlışolduğu ortaya çıkmak.
bahsi kazanmak	* ileri sürülen, savunulan görüşün doğru olduğu belli olmak.
bahsi tazelemek	* konuşmayıaynıkonu üzerine getirmek.
bahşetme	* Bahşetmek işi.
bahşetmek	* Bağışlamak, sunmak.
bahşiş	* Bir hizmet görene hakkından ayrı olarak verilen para.
bahşiş(veya beleş) atın dişine bakılmaz	* para verilmeden sağlanan bir şeyin ufak tefek kusurlarınıhoşgörmelidir.
baht	* Olacakların, kaçınılmaz olduğunu belirleyen ilâhî iradenin insan için veya bir toplum için çizdiği hayat tarzı, kader, talih. * Şans, mutluluk.
baht işi	* Talihe bırakılmış, talihe bağlı iş.
bahtıaçık	* Talihli.
bahtıaçık olmak	* bir konuda şansıyaver gitmek, talih yüzüne gülmek.
bahtıaçılmak	* talihi dönüp uygun duruma veya arzulanan sonuca gelmek.
bahtı bağlı olmak	* talihi kapalı olmak. * (kızlar için) evlenecek istekli çıkmamak.
bahtıkapanmak	* talihsizliğe uğramak, istenen sonuca ulaşmamak.
bahtıkara	* Mutsuz, talihsiz.
bahtıkara olmak	* sürekli olarak talihi yaver gitmemek, mutsuz olmak.
bahtına küsmek	* talihsizliğinden yakınmak.
bahtiyar	* Bahtı olan, bahtlı, talihli, mutlu.
bahtiyarlık	* Bahtlı olma durumu, mutluluk.
bahtlı	* Bahtı iyi olan, mutlu, talihli.
bahtsız	* Bahtıkötü olan, mutsuz, talihsiz.
bahtsızlık	* Bahtsız olma durumu, mutsuzluk.
bahusus	* Hele, özellikle, üstelik.
bak bak!	* şaşma bildirir.
bak!	* işte. * şaşma anlatır. * küçümseme bildirir.
bakaç	* Dürbün.
bakakalma	* Bakakalmak işi veya durumu.
bakakalmak	* Şaşkınlığa uğrayıp ne yapacağını bilmez durumda kalmak.
bakalım (veya bakayım)	* içinde yer aldığıcümlenin güvensizlik, kuşku, merak, uyarma gibi anlamlarınıpekiştirir.
bakalit	* Formaldehit ile bir fenolün yoğunlaşmasısonucu elde edilen yapay reçine.
bakalitli	* Bakalit bulunduran, bakalit kaplamalı.
bakalorya	* (eskiden üniversite ve yüksek okullara girebilmek için lise öğreniminden sonra verilen) Olgunluk sınavı.
bakam	* Baklagillerden, odunundan kırmızı boya çıkarılan bir ağaç, bakkam (Haematoxylon campechianum).
bakan	* Bakmak işini yapan (kimse). * Hükûmet işlerinden birini yönetmek için, genellikle milletvekilleri arasından, baş bakan tarafından seçilerek cumhurbaşkanınca onaylandıktan sonra iş başına getirilen yetkili, vekil, nazır.
bakanak	* Gevişgetiren hayvanların ayaklarının arkasındaki körelmiştırnak, kemik çıkıntısı.
bakanlar kurulu	* Baş bakan ve bakanlardan oluşan kurul, hükûmet.
bakanlık	* Bakan olanın durumu ve görevi, vekillik. * Bakanın yönetimi altındaki kuruluşların bütünü veya bu kuruluşların bulunduğu yer, nezaret, vekâlet.
bakar	* Öküz, sığır.
bakar kör	* Gözleri sağlam göründüğü hâlde göremeyen. * Çok dikkatsiz (kimse).
bakar mısınız?	* seslenme ünlemi.
bakara	* İskambil kâğıdı ile oynanan bir kumar.
bakarak	* göre.
bakarsın	* olur ki.
bakaya	* Kalıntılar. * Askerlik çağına girenlerden son yoklamada bulunarak askere alınmışolduklarıhâlde çağrıldıklarında gelmeyen veya gelip de kıtalarına gitmeden toplandıklarıyerlerden veya yollardan savuşanlar. * Ait olduğu yıl içinde toplanamayıp ertesi yıla kalan vergiler.
bakı	* Özellikle dağlık yörelerde bir yamacın güneş ışınlarına, güneye veya kuzeye karşıkonumunu belirleyen, bunun sonucu olarak da doğal şartlarınıtespit eden durumu. * Fal.
bakıcı	* Bakmak işiyle görevlendirilen kimse. * Bir şeyi satın almayıdüşünmeden yalnızca bakarak ilgilenen (kimse). * Falcı.
bakıcılık	* Bakmak işi. * Falcılık.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük B Sayfa 1

B	* Bor’un kısaltması. * Basso kısaltması.
b, B	* Türk alfabesinin ikinci harfi. Be adıverilen bu harf, ses bilimi bakımından ötümlü, çift dudak patlayıcısını gösterir. * Nota işaretlerini harflerle gösterme yönteminde İngilizler b harfiyle “si” yi, Almanlar ise “si bemol”ü gösterirler.
Ba	* Baryum’un kısaltması.
baba	* Çocuğun dünyaya gelmesinde etken olan erkek. * Çocuğu olmuşerkek. * Tarikatların bazısında tekke büyüğü. * Bu gibi kimselere verilen unvan. * Silâh kaçakçılığı,kara para aklama ve uyuşturucu madde ticareti gibi kirli ve gizli işler yapan çetenin başı. * Yaratıcı, kurucu kimse. * Gemi veya iskelede halatın takıldığıyuvarlak başlı, iri demir, ağaç veya beton dikme. * Kazılarda çıkarılan toprağın miktarınıhesaplayabilmek için yer yer bırakılan toprak dikme. * Çatımerteği. * Koruyucu, babalık duyguları ile dolu kimse; bir ülkeye veya bir topluluğa yararlı olmuşkimse. * Ata. baba
baba adam	* Yaşlı, ağırbaşlı, iyi yürekli, olgun adam.
baba bucağı	* 343 baba ocağı.
baba değil, tırabzan babası	* babalık görevlerini yapmayan babalar için söylenir.
baba evi	* Babadan, dededen kalma ev, toprak, yurt.
baba hindi	* İri ve iyi beslenmişerkek hindi.
baba koruk (veya erik) yer, oğlunun dişi kamaşır	* babanın yaptığıkötü işin sıkıntısınıçocuğu çeker.
baba mirası	* Babanın yaşadığıdönemden kalan değerli mal veya dost.
baba nasihati	* Bir babanın verdiği öğüt.
baba ocağı	* Babadan, dededen kalma mülk veya bir kimsenin içinde doğup büyüdüğü, yaşadığıev, toprak ya da yurt, baba evi, baba bucağı, baba yurdu.
baba oğluna bir bağbağışlamış; oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş	* babalar çocukları için büyük fedakârlıklara katlanırlar, ama çocuklar babaları için fedakârlıkta bulunmazlar.
baba olmak	* (erkek için) çocuk sahibi olmak.
baba tatlısı	* Bir çeşit hamur tatlısı, şambaba.
baba yadigârı	* Babadan kalan, baba döneminde yapılmış, babanın hatırasınıtaşıyan.
baba yurdu	* Baba evi, baba ocağı.
babaanne	* (çocuğa göre) Babanın annesi.
babaca	* Baba gibi, babaya yakın.
babacan	* Cana yakın, olgun, hoşgörülü, iyi kalpli, güvenilir (erkek).
babacanca	* Sevgi ve sevecenlikle, cana yakın olarak.
babacanlaşma	* Babacanlaşmak işi veya durumu.
babacanlaşmak	* Babacan duruma gelmek.
babacanlık	* Babacan olma durumu, cana yakınlık.
babacık	* Küçük baba. * Sevimli, hoş, sempatik baba.
babacıl	* Babasınıçok seven, babasına çok düşkün olan.
babacılık	* Devletin türlü sınıflar üzerinde babalık ederek bu sınıflar arasında denge kurmaya çalışması işlemi, paternalizm.
babaç	* Erkek kümes hayvanlarının en iri ve yaşlı olanı.
babaçko	* (kadın için) Güçlü ve gösterişli, iri yarı.
babadan babaya	* dedelere doğru zincirleme.
babadan oğula	* torunlara doğru zincirleme. * atalarından beri.
babafingo	* Yelkenli gemilerde direklerin ve gabyanın üstünde bulunan en yüksek bölüm.
Babaî	* Babaîlik mezhebinden olan kimse.
Babaîlik	* XIII. yüzyılda Baba İshak’ın kurduğu mezhep.
babaköş	* Ayaksız olduğu için yılan sanılan, solucanla beslenen bir tür kertenkele (Anguis fragilis).
babalanma	* Babalanmak işi.
babalanmak	* Babalarıtutmak, öfkelenmek. * Diklenmek, kabadayıca davranmak.
babalarımız	* bizden, bizim kuşaktan öncekiler.
babalı	* Babası olan.
babalı	* Zaman zaman sinir nöbeti geçiren.
babalık	* Baba olma durumu. * Üvey baba. * Kayın baba, kayın peder. * Yaşlıveya küçümsenen adamlara seslenme olarak kullanılır.
babalık etmek	* baba gibi davranmak.
babalık fırın has işler	* babasının parası ile geçinenlere sitem olarak kullanılır.
babam!	* teklifsiz bir seslenme sözü. * tekrarlanan iki emir kipi arasına getirilerek işin sürekliliğini anlatmaya yarar.
babamın (veya ustamın) adıHıdır, elimden gelen budur	* gücüm ancak bu kadarınıyapmaya yeter.
babana rahmet	* yapılan bir iş, bir davranışkarşısında “Allah senden razı olsun.” anlamında kullanılan bir söz.
babasıtutmak (veya babalarıüstünde olmak)	* gibi deyimlerde “çok öfkelenmek, öfkesi her hâliyle belli olmak” anlamında geçer.
babasına çekmek	* her yönü ile tamamen babaya benzemek.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 111

ayıyıvurmadan postunu satmak	* henüz ele geçmemiş bir şey üzerinde hesap yapmak.
ayin	* Dinî tören, ibadet. * Mevlevî tekkelerinde okunan ağır bestelerin biçimi.
ayinicem	* Mevlevî ve Bektaşî tekkelerinde kadın ve erkeğin birlikte katıldığı, dinî müzikli sohbet töreni.
aykırı	* Alışılmışa, doğru diye bellenmişe uygun olmayan, karşıt, ters, mugayir. * Gidilen yol üzerinde olmayıp gidişyönüne ters düşen. * Çapraz, ters. * Bütün noktalarıaynıdüzlemde bulunmayan.
aykırıdoğrular	* Aynıdüzlemde bulunmayan doğrular.
aykırıdüşmek	* uygun gelmemek, ters gelmek, ters düşmek.
aykırıkatmanlaşma	* Katmanları düzenli bir biçimde olmayan katmanlaşma.
aykırı olmak	* ters olmak, zıt olmak.
aykırılama	* Aykırılamak işi.
aykırılamak	* Dikey olarak gelmek; kestirmeden gitmek, düz yoldan ayrılmak.
aykırılaşma	* Aykırılaşmak işi.
aykırılaşmak	* Aykırıduruma gelmek.
aykırılık	* Aykırı olma durumu, mugayeret, muhalefet.
ayla	* Ayın ve bazıyıldızların dolayındaki ışık çevresi, ay ağılı, hale. * Bazıkutsal kişilerin başıetrafında gösterilen ışık çevresi.
aylak	* İşsiz, boşgezen, avare. * İşsiz, bir şey yapmayarak.
aylak olmak	* boşta olmak, yapacak bir işi olmamak, boşoturmak.
aylakçı	* Temelli işi olmayan işçi.
aylakçılık	* Temelli işsahibi olmama durumu. * İşsizlik, avarelik.
aylaklık	* Aylak olma durumu, işsizlik, avarelik.
aylaklık etmek	* boşdurmak, boşoturmak, işsiz güçsüz dolaşmak, çalışmamak.
aylama	* Aylamak işi.
aylamak	* Beklemek. * Sürmek, devam etmek. * Ayıdolduran bir süre geçirmek, aylarca kalmak.
aylandız	* Sedef otugillerden, Avrupa’ya Çin’den getirilmiş, kısa zamanda yetişip boy attığı için bir gölge ağacı olarak dikilen, kötü kokan bir ağaç, kokar ağaç (Ailanthus glandulosa).
aylanma	* Aylanmak işi.
aylanmak	* Bir yerin çevresinde dolanmak.
aylı	* Üzerinde ay biçimi bulunan. * Ay ışığı olan, mehtaplı.
aylığa geçmek	* çalışmasıkarşılığı olarak her ay belirli bir para alınacak bir işe başlamak. * gündelikten veya ücretten kadroya geçmek.
aylık	* Birine, görevi karşılığı olarak veya geçimi için her ay ödenen para, maaş. * Bir ay içinde olan veya bir ay süren. * Ayda bir kez yapılan veya çıkan. * … aydan beri var olan. * Ay olarak, bir ay için.
aylık almak	* bir aylık çalışma karşılığında para almak.
aylık bağlamak	* emekli olan veya başka sebeplerle çalışmayanlara her ay için belirli bir parayıödemeyi üstlenmek.
aylık vermek	* aylık olarak üstlenilen parayıödemek.
aylıkçı	* Aylıkla çalışan kimse. * Başka geliri olmayıp yalnız aldığı aylıkla geçinen kimse.
aylıklı	* Aylık alan (kimse), maaşlı. * Karşılığı aylıkla ödenen.
ayma	* Aymak işi.
aymak	* Kendine gelmek, aklı başına gelmek, ayılmak. * Gerçeği anlamak.
aymaz	* Çevresinde olup bitenlerin farkına varmayan, gafil.
aymazlık	* Çevresinde olup bitenlerin farkına varamama durumu, aymaza yakışacak durum, gaflet.
ayn	* Göz.
ayna	* Işığıyansıtan, varlıkların görüntüsünü veren, cilâlıve sırlıcam. * Gemilerde işaretçi erlerin kullandığıdürbün. * Akıntıve anaforun birleştiği yerde oluşan su burgacı. * Doğramacılık ve yapıcılıkta çerçeve içine geçirilen tahta veya taşlevha. * Küreğin yassıuç bölümü. * (atlarda) Diz kapağı. * İyi bir durumda, yolunda. * (Karagöz oyununda) Perde. * Bir olayı, bir durumu yansıtan, göz önünde canlandıran olay, durum, şey.
ayna gibi	* dümdüz ve parlak. * (deniz için) kımıltısız, durgun.
ayna taşı	* Yapı, anıt ve çeşme gibi yerlere konan yazılıveya yazısız süslü taşlevha.
ayna tırnağı	* Aynayıduvara tutturmak için kullanılan nikel veya kromla kaplanmışmetal parçası.
aynabakar	* Büyük, yumurtamsı, kırmızımsımavi renkli bir erik türü.
aynacı	* Ayna yapan veya satan kimse. * Hileci, işine hile karıştıran.
aynacılık	* Aynacının yaptığı işveya aynacı olma durumu.
aynalı	* Aynası olan. * Parlak yüzlü, yakışıklı, güzel.
aynalısazan	* Üzerinde az sayıda büyük pullar bulunan bir tür sazan balığı.
aynalık	* Geminin ve bağlı bulunduğu limanın adıyazılan, düz veya az yuvarlak kıç bölüm.
aynalık tahtası	* Sandalların kıç taraflarında oturanın sırtınıdayamasına yarayan tahta.
aynasız	* Aynası olmayan. * Hoşa gitmeyen, kötü, yakışıksız, çirkin, ters, biçimsiz. * Polis.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 112

aynasızlık	* Aynasız olma durumu.
aynaz	* Bataklık.
aynaz	* Köy oyunlarınıyöneten kimse.
aynen	* Olduğu gibi, değiştirmeden, aynıyla.
aynı	* Başkasıdeğil, yine o. * Ayırt edilemeyecek kadar benzeri özdeşi, tıpkısı. * Değişmeyen, aralarında ayrım olmayan.
aynıağzıkullanmak	* aynışeyi söylemek, aynıdüşünceyi ileri sürmek.
aynıkapıya çıkmak	* sonuç bakımından fark etmemek, aynısonuca varmak.
aynıpotada erimek	* benzer konularıve sorunları birlikte düşünmek veya değerlendirmek.
aynıtelden çalmak	* aynışeyi söylemek.
aynıyolun yolcusu	* kötü sonları birbirine eşolan.
aynızamanda	* Hem de, bununla birlikte.
aynılık	* Aynı olma durumu, özdeşlik, ayniyet.
aynısefa	* Birleşikgillerden, çiçekleri sarırenkli bir kır bitkisi (Calendula arvensis).
aynıyla	* Hiçbir değişiklik olmadan, olduğu gibi.
aynî	* Gözle ilgili.
aynî	* Para olarak değil, madde olarak verilen.
aynî hak	* Taşınır veya taşınmaz üzerinde doğrudan doğruya egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklar.
ayniyat	* Kullanılmaya veya harcamaya elverişli, taşınmasıkolay eşya.
ayniyet	* Aynılık, özdeşlik.
aynştayniyum	* Bkz. einsteiniyum.
ayol	* Daha çok kadınların kullandığı bir seslenme sözü.
ayraç	* Yay ayraç.
ayraç açmak	* söz veya yazı içine, asıl konu ile ilgisi az olan bir bölüm sıkıştırmak.
ayran	* Süt veya yoğurt yayıkta çalkalanarak yağıalındıktan sonra kalan sulu bölüm. * Yoğurdu sulandırarak yapılan içecek.
ayran ağızlı	* Aptal, budala, sersem.
ayran budalası	* Aptal, sersem.
ayran delisi	* Bön, safdil.
ayran gönüllü	* Çabuk âşık olan.
ayrancı	* Ayran yapan veya satan kimse.
ayrancılık	* Ayran yapıp satma işi.
ayranıkabarmak	* öfkelenmek, coşmak. * aşırı bir cinsel arzu duymak.
ayranıyok içmeye, atla (veya tahtırevanla) gider sıçmaya	* yoksulluğuna bakmadan gösterişyapmaya kalkanların gülünçlüğünü anlatmak için kullanılır.
ayranım budur, yarısısudur	* yapılan bir işin yarım yamalak olduğu bildirilmek için kullanılır.
ayranlaşma	* Ayranlaşmak özelliği veya durumu.
ayranlaşmak	* Ayran durumuna gelmek.
ayrı	* Yerleri bir olmayan. * Başka, başka türlü. * Yalnız, tek başına olan.
ayrıayrı	* Birbirinden ayrı olan, değişik. * Her biri için. * (her biri) Ayrı olarak.
ayrı basım	* Genellikle bir dergide yayımlanmış bilimsel bir yazının ayrı bir broşür olarak basımı.
ayrı başçekmek	* topluluktan ayrılıp kendi başına işyapmak.
ayrıcinsten	* Farklıyapıda olan, heterojen.
ayrıçanak yapraklılar	* Çanak yaprakları birbirine bitişmişolmayan bitkiler.
ayrıdüşmek	* birbirinden uzakta kalmak. * uyuşmamak.
ayrı gayrı bilmemek (veya ayrısı gayrısı olmamak)	* birbirinden hiçbir şey esirgemeyecek durumda olmak.
ayrıseçi yapmak	* birkaç şey arasında fark gözetmek.
ayrıtaç yapraklılar	* Taç yaprakları birbirine bitişik olmayıp yan yana yer almış bulunan bitkiler.
ayrıtutmak	* farklıdavranmak.
ayrıca	* Ayrı olarak. * Ayrı bir önem verilerek. * Bundan başka.
ayrıcalı	* Başkalarına benzemeyen, ayrıtutulan, müstesna.
ayrıcalık	* Başkalarından ayrıve üstün tutulma durumu, imtiyaz.
ayrıcalık tanınmak (veya göstermek)	* başkalarından ayrıve üstün tutmak.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 113

ayrıcalıklı	* Ayrıcalığı olan, ayrıcalık tanınan, imtiyazlı.
ayrıcalıksız	* Ayrıcalığı olmayan, ayrıcalık tanınmayan, imtiyazsız.
ayrıcasız	* Ayrıtutulmadan, istisnasız.
ayrıç	* Yol kavşağı, iki yolun ayrıldığıyer.
ayrık	* Ayrılmış. * Ayrıtutulan, başkalarına benzemeyen, ayrıcalı, müstesna. * Kur’a dışı, müstesna. * Ayrık otu. * Düzgün ve uygun olmayan, çarpık.
ayrık küme	* Ortak elemanları olmayan küme.
ayrık otu	* Buğdaygillerden, kökü hekimlikte idrar söktürücu olarak kullanılan yabanî bir bitki (Agropyrum repens).
ayrıklı	* Ayrıtutulmuş, benzerlerine uymayan, kural dışı olan, istisnaî.
ayrıklık	* Ayrıklı olma durumu, ayrıtutma, ayrıtutulma, istisna. * Bir konik (elips, daire, parabol, hiperbol) üzerinde hareket eden bir cismi, odağa veya merkeze birleştiren doğrunun büyük eksen ile yaptığı açı. * Önermelerin birbirine bağlanması işleminde ya … ya ve ya da ile gösterilen ilişki. * Kaplamları birbirinden ayrı olmakla birlikte aynıyakın cinsin kaplamına giren kavramlar arasındaki bağlantı.
ayrıksı	* Alışılagelmiştöre ve davranışlara aykırı olan, eksantrik.
ayrıksıay	* Ayın yörüngesindeki en beri noktasından art arda iki geçişi arasındaki süre farkı.
ayrıksıyıl	* Yerin kendi yörüngesindeki günberi noktasından art arda iki geçişi arasındaki süre farkı.
ayrıksılık	* Ayrıksı olma durumu.
ayrıksız	* Hiçbir ayrığı olmadan veya hiçbirini ayrık tutmaksızın, istisnasız, bilâistisna.
ayrılanma	* Ayrılanmak durumu.
ayrılanmak	* Ayrıduruma gelmek.
ayrılaşma	* Ayrılaşmak işi, teferrüt.
ayrılaşmak	* Benzerleri arasında ayrı bir yeri ve önemi olmak, teferrüt etmek.
ayrılı	* Ayrılmışolan, ayrıduran, munfasıl.
ayrılık	* Ayrı olma durumu. * Birinden uzak düşme. * Düşünce, görüşveya duygu arasındaki uymazlık, mubayenet. * Evlilik birliğinin yargıç kararı ile geçici bir süre için kaldırılması.
ayrılış	* Ayrılmak işi veya biçimi.
ayrılışma	* Ayrılışmak işi veya durumu.
ayrılışmak	* Birbirinden ayrılmak.
ayrılma	* Ayrılmak işi. * Bir biçmeden geçen beyaz ışığın türlü renklerde görünmesi.
ayrılmak	* Ayırmak işine konu olmak. * Bir yerden, bir kimseden, bir şeyden uzaklaşmak. * (karıve koca için) Evlilik birliğini bozmak.
ayrılmazlık	* Özelliklerin, kendilerini taşıyan nesnelerle; ilineklerin tözle bağlantısı, kalıcılık karşıtı.
ayrım	* Ayırmak işi, tefrik. * Bir kimse veya nesnenin bir başkasıyla karıştırılmamasınısağlayan ayrılık; benzer şeyleri birbirinden ayıran özellik, başkalık, fark. * Alt bölüm. * Cinsleri ve türleri birbirinden ayıran ana karakter, fark. * Ayrılma noktası. * Bir veya daha çok sahne içinde geliştirilip, olayın tamamlanmış bir parçasınıveren film bölüğü.
ayrımlama	* Senaryonun hazırlanmasında geliştirim ile çevrim senaryosu arasında yer alan, senaryonun sahne ve ayrımlarının belirlendiği, başlıca karakterlerin ayrıntılarıyla çizildiği, konuşmaların son biçimini aldığı aşama.
ayrımlaşma	* Ayrımlaşmak işi, farklılaşma. * Hücrelerin veya canlı organizmaların işlevlerine veya yaşayıştürlerine ilişkin yapısal nitelik kazanması, farklılaşma. * Bir iç kayanın katılaşmasısürecinde yer ve zamana göre ayrımların ortaya çıkması, farklılaşma.
ayrımlaşmak	* Ayrımlıduruma gelmek, farklılaşmak.
ayrımlı	* Ayrımı olan, aralarında ayrım bulunan, değişik, farklı.
ayrımlılık	* Ayrımlı olma durumu, farklılık.
ayrımsama	* Ayrımsamak işi veya durumu.
ayrımsamak	* Bir şeyi anlamak, bir şeyi görmek, fark etmek.
ayrımsız	* Ayrımlı olmayan, aynı, farksız.
ayrımsızlık	* Ayrımsız olma durumu, farksızlık.
ayrıntı	* Bir bütünün önemce ikinci derecede olan ögelerinden her biri, detay. * Edebiyat veya sanat eserlerinde bir bütünün ögelerinden her biri, teferruat, tafsilât. * Bir tiyatro eserinde ana düşünceye yardımcı olan kelime, cümle veya eşya.
ayrıntılara inmek	* bir konuyu en küçük noktasına kadar inceleyip araştırmak.
ayrıntılı	* Ayrıntısı olan, teferruatlı, tafsilâtlı, detaylı, mufassal.
ayrışık	* Ayrışmışolan. * Ayrıtürden, çeşit çeşit, muhtelif.
ayrışıklık	* Ayrışık olma durumu.
ayrışım	* Ayrışmak işi.
ayrışma	* Ayrışmak işi. * Moleküllerin, türlü etkenlerle geçici olarak daha yalın atom ve moleküllere bölünmesi, tahallül.
ayrışmak	* Birbirinden ayrılmak, birliği bozmak. * Moleküller, türlü etkenler sebebiyle geçici olarak daha yalın atom veya moleküllere bölünmek.
ayrıştırma	* Ayrıştırmak işi.
ayrıştırmak	* Bütünün bozulmasına sebep olmak. * Ayrışmasını sağlamak.
ayrıt	* İki düzlemin ara kesiti.
aysar	* Ayın etkisiyle huyunun değiştiği sanılan (kimse). * Değişken huylu, kararsız (kimse).
aysberg	* Buz dağı.
aysfild	* Buzla, bankiz.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 114

aysız	* Ay ışığı olmayan (gökyüzü, gece).
ayşekadın	* Kılçıksız, lezzetli bir tür taze fasulye.
aytışma	* Aytışmak işi.
aytışmak	* Atışmak, tartışmak, münakaşa etmek. * Halk şairleri belli bir ayak çerçevesinde karşılıklıatışmak.
ayva	* Gülgillerden, çiçekleri iri ve pembe, yapraklarının altıtüylü, orta yükseklikte bir ağaç (Cydonia vulgaris). * Bu ağacın büyük, sarırenkte, tüylü, mayhoş, dokusu sertçe, ufak çekirdekli meyvesi.
ayva göbekli	* göbeği çukur olan (kimse).
ayva hoşafı	* Ayvadan yapılan hoşaf.
ayva kompostosu	* Ayvadan yapılan komposto.
ayva marmelâdı	* Ayva ve şekerden yapılan ezme.
ayva reçeli	* Ayva ve şekerden yapılan kokulu reçel.
ayva tüyü	* Vücuttaki ince, sarıtüyler.
ayvadana	* Yüksekliği 15-70 cm , sık tüylü, soluk sarıçiçekli, çok yıllık ve otsu bir bitki (Achillea nobilis).
ayvalık	* Ayva ağaçlarının çok bulunduğu yer.
ayvan	* Teras, sundurma. * Bir tarafıdışarıya açık olan oda.
ayvayıyemek	* kötü duruma düşmek, işi bozulmak.
ayvaz	* Büyük konaklarda mutfak ve yemek hizmetlerinde çalıştırılan uşak. * Koca, erkek, eş.
ayvaz kasap hep bir hesap	* ha öyle ha böyle, ikisi de bir.
ayvazlık	* Ayvazın görevi.
ayyar	* Dolandırıcı, hilekâr.
ayyarlık	* Dolandırıcılık.
ayyaş	* İçkiye düşkün, içkici, içken, bekri.
ayyaşlık	* Ayyaşolma durumu.
ayyuk	* Göğün en yüksek yeri. * Göğün kuzey yarım küresinde bulunan bir takım yıldızın en parlak yıldızı.
ayyuka çıkmak	* (ses için) yükselmek. * (dedikodu için) herkesçe duyulmak, yayılmak.
Az	* Azot’un kısaltılması. Bu gaz N kısaltması ile de gösterilir.
az	* Alışılmışolandan, umulandan veya gerekenden eksik, çok karşıtı. * Nicelik, güç, nitelik, süre bakımından eksiklik bildirir.
az az	* Uzun süreli, yavaşyavaş. * Küçük ölçülerle.
az buçuk	* Bir parça, biraz.
az bulmak	* yeterli görmemek, az saymak, azımsamak.
az buz olmamak	* (bir şey) azımsanacak kadar olmak.
az çok	* Bir parça, oldukça.
az daha	* az kalsın, neredeyse.
az değil!	* birinin herhangi bir karakter bakımından göründüğü gibi olmadığınıanlatmak için söylenir.
az gelişmiş	* gelişmesi gecikmişolan. * eğitim düzeyi düşük kalmış, üretimi daha çok ilkel tarıma dayanan, doğal kaynaklarını gereğince değerlendiremeyen (ülke).
az gelmek	* yetmemek, daha çok istemek.
az görmek	* umduğundan eksik bulmak. * azımsamak.
az günün adamı olmamak	* çok yaşamış, çok görmüş bulunmak.
az kaldı(veya az kalsın)	* bir işin olması, gerçekleşmesi, bitmesi çok yakınken olmadığınıanlatır.
az tamah çok ziyan getirir	* hırslıve pinti insan her zaman zararlıçıkar.
aza	* Organlar, vücut parçaları. * Üye. * Vücut parçası, organ.
aza çoğa bakmamak	* olanla yetinmek.
aza sormuşlar: “nereye?” “çoğun yanına” demiş	* küçük kazançların bile hep varlıklıkimselere düştüğü inancını belirtir.
azade	* Başı boş, erkin, serbest. * Başı boş, erkin, serbest olarak gürültüden azade yaşamak.
azade azade	* bir şeyden kurtulmuş, uzak.
azadelik	* Azade olma durumu, serbestlik.
azalma	* Azalmak işi, eksilme, tenakus.
azalmak	* Az denecek bir miktara inmek veya eskisinden az bir duruma gelmek. * Etkisini yitirmek, hafiflemek.
azaltma	* Azaltmak işi.
azaltmak	* Az denecek bir miktara indirmek veya eskisinden az bir duruma getirmek, kırmak. * Etkisini yitirmesine sebep olmak, hafifletmek.
azamet	* Ululuk, büyüklük. * Gurur. * Görkem, heybet. * Debdebe. * Çalım, kurum, tekebbür.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 115

azamet satmak	* büyüklük taslamak, çalım satmak, böbürlenmek.
azametli	* Ulu, çok büyük. * Gururlu. * Görkemli, heybetli. * Debdebeli. * Çalımlı, kurumlu.
azamî	* En büyük, en yüksek, en çok, maksimum.
azap	* (Müslümanlıkta) Dünyada günah işlemişolanlara ahrette verilecek ceza. * Organik veya ruhî büyük sıkıntı, ezinç.
azap	* (Anadolu’nun birçok bölgesinde) Çiftlik uşağı. * Anadolu beyliklerinde donanmadaki görevlerde kullanılan asker.
azap çekmek	* ahrette ceza görmek. * çok büyük sıkıntıya uğramak.
azap vermek	* acıçektirmek, üzmek.
azar	* Paylama.
azar azar	* Süreyi uzatarak, yavaşyavaş, az az. * Küçük ölçülerle.
azar işitmek	* azarlanmak.
azarlama	* Azarlamak işi, paylama.
azarlamak	* Paylamak, tekdir etmek.
azarlanma	* Azarlanmak işi, paylanma.
azarlanmak	* Azarlamak işine konu olmak, paylanmak, kötü sözle karşılaşmak.
azarlatma	* Azarlatmak işi.
azarlatmak	* Azarlamak işini yaptırmak veya azarlanmasına yol açmak.
azat	* Serbest bırakma. * Okullarda paydos. * Serbest bırakılmışolan.
azat etmek	* serbest bırakmak, salıvermek. * (köle ve cariyeler için) özgürlüğünü geri vermek.
azat eylemek	* azat etmek.
azatlı	* Azat edilmiş(cariye veya köle).
azatlık	* Azat olma durumu, serbestlik. * Azat edilme vakti gelmişolan (cariye, köle).
azatsız	* Azat edilemez.
azca	* Oldukça az.
azdırılma	* Azdırılmak işi.
azdırılmak	* Azmasına yol açmak.
azdırma	* Azdırmak işi.
azdırmak	* Azmasına sebep olmak. * Azgın duruma getirmek. * Şımartmak. * Kötü davranışveya alışkanlıklara sürüklemek, yoldan çıkarmak.
azelya	* Açalya.
Azerbaycanlı	* Azerbaycan halkından olan kimse.
Azerî	* Azerbaycan Cumhuriye’tinde ve güney Azerbaycan’da (İran’da) yaşayan Türk soylu halk veya bu halktan olan kimse. * Azerî halkına özgü olan, Azerî halkı ile ilgili (olan).
Azerîce	* Azerbaycan Türkçesi.
azgın	* Azmışolan. * (ten için) Çabuk iltihaplanan, yarasıhemen kapanmayan. * (çocuk için) Çok yaramaz. * Cinsel istekleri aşırı olan.
azgınlaşma	* Azgınlaşmak işi.
azgınlaşmak	* Azgın duruma gelmek. * Cinsel istekleri aşırılaşmak.
azgınlık	* Azgın olma durumu.
azı	* Köpek dişlerinden sonra içeriye doğru, alt ve üst çenenin iki yanında beşer tane bulunan ve yiyecekleri öğütmeye yarayan dişlerin ortak adı, azıdişi, öğütücü diş. * Öküz arabalarında ön ve arka yastıklarıdingile bağlayan ağaç çivi.
azıçoğa saymak (veya tutmak)	* verilen küçük bir armağanıçok ve değerli kabul etmek.
azıdişi	* Azı.
azıcık	* Çok az, biraz. * (süre ve miktar için) Az olarak, biraz.
azıcık aşım kaygısız başım	* derdim olmasın da başka bir şey istemem.
azık	* Yiyecek, besin, gıda.
azıklı	* Azığı olan. * Yoksullarıdoyuran.
azıklık	* Azık olarak ayrılan veya hazırlanan yiyecekler. * Azık koymaya yarayan kap veya torba. * Hemen yemek üzere, harman zamanından önce biçilip savrulan ekin.
azılı	* Gözü bir şeyden yılmayan, azgın. * Şiddetli, korkunç, çok etkili.
azımsama	* Azımsamak işi.
azımsamak	* Bir şeyin umulduğundan az olduğu yargısına varmak, daha fazlasını istemek, az görmek, az bulmak.
azınlık	* Bir toplulukta herhangi bir nitelik bakımından ayrıve ötekilerden sayıca az olanlar, ekalliyet, çoğunluk karşıtı. * Bir ülkede egemen ulusa göre ayrısoydan ve sayıca az olan topluluk, ekalliyet.
azınlık hükûmeti	* Mecliste çoğunluğu olmayan bir partinin kurduğu hükûmet.
azınlıkta kalmak	* bir toplulukta belli bir sorun üzerine oy verenler, karşıdüşünceye oy verenlerden daha az olmak.
azışma	* Azışmak işi.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 116

azışmak	* Gittikçe kızışmak, şiddetlenmek.
azıştırma	* Azıştırmak işi.
azıştırmak	* Azışmasına yol açmak.
azıtma	* Azıtmak işi.
azıtmak	* Azgın duruma getirmek. * Çığırından çıkarmak.
azil	* Görevden alma.
azim	* Bir işteki engelleri yenme kararı.
azimet	* Gidiş.
azimet etmek	* gitmek, yola çıkmak.
azimkârane	* Kararlı. * Kararlılıkla, kararlı olarak.
azimli	* Kararında, tutumunda direnen, kararlı.
azit	* Azothidrik asit HN3 deki hidrojenin yerine bir kökün geçmesi ile türeyen birleşiklere verilen ad.
aziz	* Sevgide üstün tutulan, muazzez. * Ermiş, eren.
azize	* Ermişkadın.
aziziye	* Sultan Abdülaziz’in ve devlet adamlarının giydiği fes.
azizlik	* Aziz olma durumu. * Muziplik.
azizlik etmek	* muziplik etmek.
azledilme	* Azledilmek işi.
azledilmek	* Görevden alınmak.
azletme	* Azletmek işi.
azletmek	* Bir görevliyi işinden ayırıp açıkta bırakmak, görevden almak, çıkarmak.
azlık	* Az olma durumu. * Azınlık.
azlolunma	* Azlolunmak işi.
azlolunmak	* Görevinden alınmak, görevinden çıkarılmak.
azma	* Azmak işi. * İki ayrıırkın karışmasından doğan, kırma, melez, metis.
azmak	* Küçük su birikintisi, gölcük. * Bataklık.
azmak	* Taşkınlıkta ileri gitmek, kötülüğünü artırmak. * (deniz, ırmak vb. için) Kabarmak, taşmak. * (yara, hastalık vb. için) Etkili, tehlikeli duruma gelmek. * Cinsel duygularıartmak. * (çamaşır) Artık ağartılamaz duruma gelmek. * (hayvanlar için) İki ayrıırktan doğmak.
azman	* Çok gelişmiş. * Azma. * Kerestelik tomruk.
azman kaya	* Kaya balığının bir çeşidi.
azmanlaşma	* Azmanlaşmak işi.
azmanlaşmak	* İrileşmek, kocaman duruma gelmek.
azmetme	* Azmetmek işi.
azmetmek	* Bir işteki engelleri yenmeye karar vermişolmak.
azmettirme	* Azmettirmek işi.
azmettirmek	* Bir suçu veya herhangi bir işi kesinlikle yapmasına karar verdirmek.
azmışkudurmuştan beterdir	* “coşkun ve heyecana kapılmışkimseyi zaptetmek zordur” anlamında kullanılır.
aznavur	* Gürcüce, iri “yarı” “kırıcı” sinirli, asık yüzlü, sert kimse.
aznavur gibi	* zalimce davranan.
aznif	* Bir tür domino oyunu.
azoik	* İçinde fosil bulunmayan (toprak). * En eski jeolojik (sistem).
azol	* Heterosiklik birleşiklerin önemli bir sınıfına verilen ad.
azonal	* Yeryüzünün herhangi bir noktasında enleme bağlı olmaksızın meydana gelen olay.
azot	* Atom numarası7, atom ağırlığı14,008 olan, havada beşte dört oranında bulunan, rengi, kokusu, tadı olmayan element. KısaltmasıN.
azotlama	* Azotlamak işi. * Azotlu besin almayan bitki veya hayvanların dokularındaki serbest azotu tespit etme işi.
azotlamak	* Azotla karıştırmak veya birleştirmek.
azotlanmış	* Azotlama işlemi yapılmış.
azotlu	* İçinde azot bulunan.
azotometre	* Bir organik maddede bulunan azotun gaz hacmini ayarlamaya yarayan aygıt.
azotölçer	* Azotometre.
Azrail	* Tanrı buyruğu ile insanların canınıalmakla görevli olduğuna inanılan melek.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 117

Azrail’e bir can borcu olmak (veya kalmak)	* nasıl olsa öleceğini kabul etmek. * hiç kimseye borcu kalmamak, bütün borçlarından kurtulmak.
Azrail’in elinden kurtulmak	* ölümden kurtulmak.
Azrail’le burun buruna gelmek	* ölümle karşıkarşıya gelmek.
azvay	* Sarısabır.

5 Mart 2021

Türkçe Sözlük A Sayfa 104

Avrupaî	* Avrupalılara vergi, Avrupalılara benzer, Avrupalılar gibi.
Avrupalı	* Avrupa’da yaşayan, Avrupa halkından olan kimse. * Avrupa’ya özgü olan, Avrupa ile ilgili (olan).
Avrupalılaşma	* Avrupalılaşmak.
Avrupalılaşmak	* Avrupalıların düşünce, davranışve yaşantılarını benimsemek.
Avrupalılık	* Çağdaşolma, düşünce ve davranışta batıölçülerinde bulunma.
Avşar	* Bkz. Afşar.
avuç	* Elin iç tarafı. * Elin yarıyumulmuşdurumu. * Yarıyumulmuşelin alacağımiktar.
avuç (veya el) açmak	* dilenmek, para istemek, yardım istemek.
avuç avuç	* Her defasında bir avuç. * (para için) Bol bol, pek çok. * Avuçlayarak.
avuç dolusu	* (para için) Pek çok.
avuç içi	* Elin parmak dipleri ile bilek arasındaki iç bölümü.
avuç içi kadar	* pek küçük, dar (yer).
avuçlama	* Avuçlamak işi.
avuçlamak	* Avuçla kavramak, avuçla almak.
avukat	* Hak ve yasa işlerinde isteyenlere yol göstermeyi, mahkemelerde, devlet dairelerinde başkalarının hakkını aramayı, korumayımeslek edinen ve bunun için yasanın gerektirdiği şartlarıtaşıyan kimse. * Gerekmediği hâlde başkasının savunmasınıüstlenen kimse.
avukat tutmak	* adlî işlemleri gereğince yerine getirmek için bir avukata vekâletname verip onu görevli kılmak.
avukatlık	* Avukat mesleği. * Avukatın yaptığı iş. * Gereksiz, boşsavunma.
avunç	* Acının hafiflemesi veya unutulması, avuntu, teselli.
avundurma	* Avundurmak işi.
avundurmak	* Oyalanmasını sağlamak. * Acısınıhafifletmek, acısınıunutturmak, teselli etmek.
avunma	* Avunmak işi, teselli.
avunmak	* Bir şeyle uğraşarak acısınıunutmak, sıkıntılardan uzaklaşmak, teselli bulmak, müteselli olmak. * Oyalanmak; yetinmek. * (hayvan) Gebe kalmak.
avuntu	* İnsanıavutan şey, teselli.
avurdu avurduna geçmek	* çok zayıflamak.
avurt	* Yanağın ağız boşluğu hizasına gelen bölümü.
avurt satmak (veya avurt zavurt etmek)	* beceremeyeceği şeyleri becerebilecekmişgibi konuşmak. * korkutucu büyük sözler söylemek.
avurt şişirmek	* yanağın iç tarafındaki boşluğu su veya havayla doldurup şişkin duruma getirmek.
avurt ünsüzü	* Dil ucunun ön damağa veya art damağa çarpmasından oluşan ve dilin yanlarından akan ses: Dil, bel, el, dal, bal, al kelimelerindeki l ünsüzü gibi.
avurtlama	* Avurtlamak işi.
avurtlamak	* Büyülenmek. * Çalım satmak, yüksekten atmak.
avurtlarıçökmek (veya avurtları birbirine geçmek)	* çok zayıfladığıyüzünden belli olmak.
avurtlu	* Çalım satan, yüksekten atan.
Avustralya kara tavuğu	* Serçegillerden, erkeğinin kuyruğu lir biçiminde ve çok süslü bir Avustralya kuşu (Maenura superba).
Avustralyalı	* Avustralya kökenli olan (kimse).
Avusturyalı	* Avusturya kökenli olan (kimse).
avutma	* Avutmak işi, teselli.
avutmak	* (bir kimsenin acısınıveya sıkıntısını) Yatıştırmak, teselli etmek. * Oyalamak.
avutucu	* Avutan, teselli eden.
avutulma	* Avutulmak işi.
avutulmak	* Avutmak işine konu olmak.
Ay	* Yer yuvarlağının uydusu olan gök cismi, kamer. * Yılın on iki bölümünden her biri. * Art arda gelen iki yeni ay arasında geçen süre. * Bir ayın herhangi bir gününden ertesi ayın aynı gününe kadar geçen veya yaklaşık 30 gün olarak kabul edilen süre.
ay	* Birdenbire duyulan acı, ağrıveya şaşırma, ürkme veya sevinç anlatır.
-ay / -ey	* İsimden isim türeten ek: kol-ay, düz-ey, gün-ey, yüz-ey vb.
-ay / -ey, y	* Fiilden isim ve sıfat türeten ek: ol-ay, dene-y, yapa-y vb.
ay ağılı	* Ayın aylası, hale.
ay aydın, hesap belli	* anlaşılmayacak bir şey yok, hesap ortada, açık.
ay balığı	* Ay balığı gillerden, 3 m boyunda, görünüşü balık başına benzeyen, kuyruk yüzgeci hilâl biçiminde olan, Akdeniz’de yaşayan bir balık türü, pervane balığı, kemer balığı(Mola mola).
ay balığı giller	* Kemikli balıklar takımının çengel çeneliler alt takımına giren bir familya.
ay balta	* Ağzıyarım daire biçiminde olan balta, teber.
ay çekirdeği	* Ay çiçeğinin tohumu. * Genellikle vakit geçirmek için içi yenen kuru yemişçeşidi.

5 Mart 2021