Удмурт Томтор Мари Тылбаастаа

Удмуртский перевод - это процесс с одного языка на удмуртском языке. Удмурт тыла-Удмурт Өрөспүүбүлүкэтигэр олорор, киин Арассыыйаҕа баар финно- угорскай тыл. Бу тыл баай историялаах уонна культуралаах, ону тэҥэ Уус- Алдан Республикатыгар официальнай тыл буолар. Төһө да бу тыл аан дойду үгүс чааһыгар ситэтэ суох курдук ааҕыахха сөп, кини уруккутунан бу регион төрөөбүт тыл, культуратын уонна историятын интэриэһиргиир киһинэн буолар.

Дьыала удмурт тылыгар тылбаас тиийдэҕинэ, хаачыстыбалаах тылбаастары оҥоруу улахан суолталаах. Ону тыл уонна культурнай декстары бас билэр узмурт тылын уопуттаах тылбаасчыттар көмөлөрүнэн оҥоруохха сөп. Тылбаасчыт тыл грамматикатын, орфографиятын уонна семантикатын өйдүүрэ сатыахтаах. Ону таһынан тиэкис оригиналга муҥутуурдук чугаһыырын туһугар тылы кэҥэтэн, толору туһаныах тустаахтар.

Удмурт тылыгар тылбаас култууралар икки ардыларыгар култууралар уонна араас регионнартан дьон- сэргэ бэйэ- бэйэлэрин өйдөһөрүгэр көмөлөһүөн сөп. Ол ханнык баҕарар уобаласка бизнес, литератураны уонна маассабай информация средстволарын киллэрэн туран, туһаныан сөп. Кини ону сэргэ удмурт норуотун культуратын уонна историятын харыстыырга, кини историятын, саҥатын истэргэ киэҥ аудиторияҕа туһаныан сөп.

Уопсайынан, удмурт тылыгар тылбаас Саха норуотун тылын уонна культуратын өйдүүрүгэр олус туһалаах инструмент буолуон сөп. Удмурт тиэкистэрин таба өйдөөн, бу уус- уран норуот тылын уонна культуратын сыаналыыр уонна кинилэр уопуттарын дириҥэтэр кыаҕы биэриэн сөп. Ону таһынан, бу култууралар икки ардыларыгар өйдөһүү уонна бэйэ- бэйэлэриттэн улахан тутулуктаах буолуон сөп.

Удмурт тылынан ханнык дойдуларга саҥаралларый?

Удмурт тыла сүрүннээн Удмурт Өрөспүүбүлүкэтигэр, Арассыыйа иэнигэр баар дииллэр. Онно эмиэ Россия атын чаастарыгар, ону тэҥэ ыаллыы сытар Казахстан, Беларусь, Финляндия курдук дойдуларга эмиэ этэллэр.

Саха тылын историята хайдаҕый?

Удмурт тыла Урал тылын чилиэнинэн буолар уонна финно- угорскай тыллары кытта ыкса сибээстээх. Онно 680 000 кэриҥэ киһи этиллэр, сүрүннээн Удмурт Республикатыгар (Россия) уонна кини эйгэлэригэр. Кини сурун формата кириллицаҕа олоҕурбут нуучча православнай аҕабыыттар 18- с үйэҕэ кодификацияламмыттара. Сурук- Бичик бу системата 19- с уонна 20- с үйэ устата өссө кэҥээн, тупсан, аныгы сурук- Бичик үөскээн эрэрэ. Удмурт тыла баччааҥҥа диэри регионнарга, нэһилиэнньэлээх пууннарга туһаныллар, ону тэҥэ оскуолаларга уонна университеттарга үөрэтиллэр.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Василий Иванович Аламов- лингвист уонна элбэх үлэ автора, тыл бүтэһиктээх грамматикатын суруйан, билиҥҥэ диэри туттуллар элбэх быраабыланы уонна усулуобуйаны олохтообута.
2. Вячеслав Иванович Иванов-удмурт поэзиятын тыл уонна култуураҕа, ол иһигэр тыл грамматикатын уонна чинчийэр структураларын бары тус- туһунан үлэлэр автордара.
3. Нина Витальевна Кирсанова - уус- уран тыл уобалаһыгар родионова- новатор, бу тылынан бастакы кинигэлэри суруйтарбыта уонна бастакы украинскай- удмурт тылдьытын оҥорбута.
4. Михаил Романович Павлов - удмурт тылын, литературатын уонна фольклор уобалаһыгар бэйэтин көдьүүстээх кылаатынан биллэр, кини регион төрүт олохтоох норуоттарын ырыаларын суруйтарбыта уонна докумуонун оҥорбута.
5. Ольга Валерьевна Федорова - Ложкина-удмурт тылын уонна культуратын үөрэтэр- үөрэтэр биир бастакы дьонуттан биирдэстэрэ, удмурт тылынан бастакы хаһыаттары таһаартаран грамматика уонна да атын үөрэх матырыйаалларын суруйтарбыта.

Удмурт тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Удмурт тыла финскэй уонна эстон тыллары кытта ыкса сибээстээх, онон коми- зырянскай уонна пермяк тыллардаах. Кини структурата агглютинативнай морфологиянан характеристикаланар,ол аата тыл араас суолталаах уонна өйдөбүллээх сыһыарыылары үөскэтэр. Тыл дорҕооннор уонна уустук ситимнэригэр дьүөрэлэһиилэринэн уратылаах. Туохтуурдары үтүктүү, араас киэптэри, арыт, ардыгар дьүөрэлэһиилэрин ортотугар фундаментальнай уратылардаах.

Удмурт тыла ордук сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Тылы билиһиннэрииттэн саҕалааҥ. Алфавит уонна айымньы туһунан билиҥ, ону тэҥэ грамматика туһунан базовай өйдөбүлү ылыаххыт.
2. Төрөөбүт дойду удмурт ресурсаларын ааҕыҥ уонна истиҥ. Олохтоох сонуннары истиэҕиҥ уонна музыкаҕа уонна телепрограммаҕа.
3. Кэпсэтии уонна сурукка- бичиккэ тэпсиҥ. Найдите языкового партнера или использовать онлайн- форумами и чатам для практики.
4. Узмурт тылын курса барыҥ. Удмурт тылын курстарын үөрэтэр тыл институттара бааллар, ону онлайн булан көрүөххүтүн сөп.
5. Культураҕа, тылга тиэйиэххит. Сиргитигэр- уоккутугар сылдьан олохтоох диалектар уонна култууралар тустарынан элбэҕи билээри, тыл тутааччылары кытта кэпсэтиҥ.

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.