Саха тыла Нуучча Тылбаастаа

Саха-түүр тыла, манна Арассыыйа хотугулуу- Илиҥҥи өттүгэр мөлүйүөн аҥаарыттан тахса киһи саҥарыллар. Тыл саҥа официальнай билиниини ылбытынан, уруккутунан сахалыы тылбаас өҥөтүгэр дьоһун ирдэбил баар. Бу ыстатыйаҕа Саха тылын уонна кинини кытта тылбаас суолтатын ырытан көрүөхпүт, ону тэҥэ бу процесска сыһыаннаах проблемалары дьүүллэһиэхпит.

Саха тылыгар Россияҕа эрэ буолбакка, Монголия, Кытай уонна Казахстан курдук дойдуларга эмиэ этэллэр. Ол аата Саха тылыгар, ону таһынан дойду иһигэр тылбаас өҥөтүгэр аан дойдутааҕы наадыйыы баар. Тылбаас сүрүн сыала Саха тылыгар уонна кинини кытта - төрүт омуктар обществоларын уонна атын интэриэстээх өрүттэрин ортотугар бодоруһуу. Ону тэҥэ юридическай докумуоннарга, дипломатическай сөбүлэһиилэргэ, үөрэх матырыйаалларыгар, маассабай информация уонна культура уонна да атын докумуоннарга сыһыаннаах матырыйааллар наадалар.

Дьыала Саха тылыгар уонна кинини кытта тылбаас тиийдэҕинэ сорох дьоһуннаах проблемалары өйдүөххэ наада. Бастатан туран, производство кыһалҕата баар. Саха тылыгар региональнай диалектан көрөн тылга уратылар бааллар. Онон, тылбаасчыттар бу регионнааҕы вариациялары кытта билсиһэн, чуолкайдаһан үлэлииллэрэ наадалаах. Өссө биир проблеманан үгүс тыл туттулларыттан тутулуга суох хас да суолталаах. Ити тыл сөптөөх суолтатын эбэтэр суолтатын быһаарыыны тылбаасчыттарга ыарырҕатар.

Саха тыла уонна кинини кытта сибээстээх ыарахаттар баалларын үрдүнэн, бу процесс суолтатын билинии улахан суолталаах. Саха тыла билиниини ылыытын салгыы сайыннарар буолан, Саха тылын уонна киниттэн атын тылбаас үрдүк хаачыстыбатын уонна чуолкай хааччыллыытын хааччыйара улахан суолталаах. Олоңхо достоинство для поддержания культуры и связи, особенно среди коренных общиналар, культуры так часто маргинализацияланар.

Ханнык дойдуларга сахалыы саҥаралларый?

Саха тылыгар Россияҕа, Кытайга уонна Монголияҕа дииллэр.

Саха тылын историята хайдаҕый?

Саха тыла-хотугулуу- арҕаа түүр тылларыгар сыһыаннаах түүр тыла. Онно Россия Республикатыгар 500 000 киһи, сүрүннээн Лена өрүс бассейныгар уонна кини притоков бааллар. Саха тыла 14- с үйэ бастакы литературатыгар киирэр баай литературнай историялаах. Саха литературата Суфия поэттарын чугастааҕы Илин уонна киин Азия поэттарын, ону тэҥэ император Арассыыйаттан нуучча суруйааччылара уонна автордара күүстээх сабыдыаллаабыттара. Саха тылыгар бастакы сурун тиэкистэр, ол иһигэр корантан уонна лэгэнтэйтэн быһа тардыылар юсуфа уонна Зулайх туһунан итэҕэл тиэкистэрэ бааллара.
Саха тылыгар суруйбут бастакы оригинальнай айымньылара 19 үйэ бүтэһигэр баар буолбуттара: хоһооннор, кэпсээннэр уонна романнар, Саха норуотун күннээҕи олоҕун туһунан кэпсээннэр. Саха суруйааччылара эмиэ бэйэлэрин айымньыларыгар колониализмы утары охсуһуу, Сибиир культуратын уонна регион батталлаах норуоттарын ыарахан балаһыанньатын курдук киэҥ темалары чинчийии саҕаламмыта. 1920-1930 сс. Саха тыла Юрий Чегерев, Анатолий Семенов, Геннадий Титов уонна Иван Тазетдинов курдук суруйааччылары салайбыт литературнай ренессанс буолбута. Бу кэмҥэ Саха тылыгар бэчээттэммит кинигэ ахсаана лаппа улаатта, ону тэҥэ бу тылы Правительство уонна административнай докумуоннарга туһаныы элбээтэ.
Билигин Саха тыла кини аатын сөргүтэр, онно хас да саҥа хаһыат, сурунаал тахсар. Ону тэҥэ Саха тылын Россия тас өттүгэр үөрэтиигэ интэриэстэрэ улаатар, тоҕо диэтэххэ, аҕыйах университет бу тылынан курстары туруорсар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк уонна филолог; 2. Степан Георгиевич Островскай – Саха поэта, драматург, прозаик уонна тылбаасчыт; 3. Олег Михайлович Беляев – Саха литературоведа уонна публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – Саха фольклориһа; 5. Акулина Еловна Павлова-лексикограф уонна диалектология чинчийээччи.

Саха тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Саха тыла түүр тылларыгар сыһыаннаах уонна хотугулуу- Илиҥҥи бөлөх сорҕото буолар. Бу агглютинативнай тыл, ол аата кини суффикстары туһанар, кинилэр саҥа суолталары уонна формалары айарга дьүөрэлэһэр кыахтаах суффикстары туһаналлар. Саха тыла үрдүк флексиянан уратылаах, ол аата этиигэ туттуллалларыттан көрөн бэйэтин форматын уларыталлар. Суолталаах, солбуйар ааттар, даҕааһыннар уонна туохтуурдар кинилэр формаларын миэстэттэн көрөн быһаарыыны ирдииллэр.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Саха тылын учебнига эбэтэр инструкторга аналлаах экземпляры ылыҥ. Бу матырыйаалларга аҕалыллыбыт уруоктары чочуйуу-тылы тупсарыыга бастыҥ ньыма.
2. Практикаланыҥ, аудованиеҕа үөрэниҥ. Ханнык баҕарар тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - кинини практикалыахха сөп курдук, онон кэпсэтээччини буларга кыһаныҥ.
3. Сахалыы тылынан суруллубут матырыйаалы ааҕыҥ. Ол эһиэхэ тыл структуратын уонна грамматикатын өйдүүрүгэр көмөлөһөр.
4. Саха культуратын уонна историятын кытта билсиҥ. Дьон-сэргэ, кинилэр образтарын туһунан элбэҕи билэргит буоллар, ол эһиэхэ тылы өйдүүргүт ордук.
5. Сахалыы СИЭРИ- туому тутуһуҥ уонна истиҥ. Онлайн ресурсата элбэх: радиопрограмманы уонна тэлэбиидэнньэни киллэрэн туран, бу тылга киирэр.
6. Саха Сиригэр Кэлэ Сылдьыҥ. Региоҥҥа бириэмэни ыытан, тылы илдьэ сылдьар дьону кытта сэһэргэһэр кыаҕы ылыаххыт.

Нуучча тыла-уһулуччулаах грамматиканы уонна синтаксиһы кытта уустук тыл. Бу официальнай тыл Россия да, тутулуга суох государстволар (СНГ) түмсүүлэрэ, урукку сэбиэскэй өрөспүүбүлүкэлэр регионнааҕы тэрилтэлэрэ. Нуучча тылыгар 180 мөлүйүөнтэн тахса киһи аан дойду үрдүнэн кэпсэнэр, кини аан дойдуга 10 саамай тарҕаммыт тыл топ- 10 киирэр. Кини итини сэргэ урукку Сэбиэскэй Союзка кини дьоһун суолталааҕыттан, дипломатия, атыы- эргиэн уонна технология курдук араас уобаластарга бодоруһуу тылларынан ааҕыллар.

Кинини аан дойду түһүлгэтигэр киэҥник туһаныы уонна суолтатын учуоттаан, нуучча тылыгар тылбаас уонна онто наадалаах үөрүйэх буолар. Ити культурнай нюсстары уонна чопчу контекстары учуоттаан туран, бастакы суолтаны чопчу биэриини ирдиир. Кини уустугуттан уонна тыл үрдүк хаачыстыбалаах тылбааһын толорорго уопуттаах профессиональнай тылбаасчыт ирдэнэр.

Нууччалыы тылбаастааһын үксүн улахан дьыалабыай операцияларга, үбү- харчыны кытта сибээстээх юридическай кэпсэтиилэр, докумуоннар, маркетинг матырыйааллара наадалар. Россияҕа эбэтэр СНГ атын дойдуларыгар үлэлиир компаниялар көдьүүстээх коммуникацияларга, ордук веб- сайттарга уонна контент- маркетиҥҥа чопчу тылбаастаналлара ирдэнэр. Бу уобаласка уопуттаах, уопуттаах тылбаасчыт, сэрэйиллэр иһитиннэрии чопчу бэриллиэн сөп уонна ылыллыан сөп.

Аҕыйах мэндиэмэннээх кэпсэтэр сыалтан онлайн араас автоматизированнай инструменнар бааллар. Бу инструменнар тыл базовай өйдөбүлүн хааччыйыахтарын сөп эрээри, профессиональнай тылбаасчыкка сыһыаннаах чопчу уонна өйдөммөт. Онон тылбаас ханнык тииптээх өҥөнү туһаныахха иннинэ матырыйаалын анааһынын уонна уустугун учуоттуур наадалаах.

Түмүккэ, чуолкай уонна эрэллээх тылбаас компаниялар уонна чааһынай дьон икки ардыларыгар ситиһиилээхтик бииргэ алтыһыыны ситиһиэххэ наада. Идэҕэ тылбаасчыт идэтийбит тылбаасчыт бу иһитиннэрии сэрэйиллэр иһитиннэрии дьыалабыай, тус эбэтэр атын сыаллаах- соруктаах буолуохтаах диэн мэктиэлиир. Ону таһынан тыл уустуга диэн тыл бары көрүҥнэригэр үрдүк квалификациялаах специалистары тардыы суолтатын бэлиэтиир.

Ханнык дойдуларга нуучча тылынан саҥаралларый?

Нуучча тылыгар Россияҕа, Беларусь, Казахстаҥҥа, Кыргызстаҥҥа, Украинаҕа, Эстонияҕа, Латвияҕа, Литваҕа, Молдоваҕа, Таджикистаҥҥа, Литваҕа, Узбекистаҥҥа, Арменияҕа, Туркменистаҥҥа, Грузияҕа уонна Абхазияҕа дииллэр.

Нуучча тылын историята хайдаҕый?

Нуучча тыла илин эннославянскай тылга, үс историческай подгуппалартан биирдэстэрэ. Бу тылынан билиҥҥи Россия, Украина уонна Белоруссия территорияларын улахан өттүн олохтообут Илиҥҥи омуктар кэпсээбиттэрэ уонна суруйбуттара. Бу кэмҥэ церковнославянскай литературнай, итэҕэл уонна административнай сыалларга суругунан сулууспалаабыта, эрдэтээҥи уонна латыын уларыппыта.
10- с үйэҕэ илин эволюцияҕа орто үйэтээҕи Болгария уонна Сербия тылларыгар сабыдыаллаан, церковнославянскай тыл күүстээх сабыдыаллаан билиҥҥи нуучча тыла эволюционердаабыта. 11- с үйэ саамай кылаабынай литературнай айымньыта-нуучча бастакы летопиһа-былыргы славянскай тылынан суруллубут этэ.
14-15- с үйэ устатыгар нууччалар территорияларын кэҥэтэри тохтотон, тиһэҕэр Тиихэй акыйаан океаныгар тиийэн, атын да тыллары, культуралары кытта алтыһыыга киирбиттэрэ. Нууччалар бу тыллары сабыдыала төнүннүлэр уонна билигин аныгы нуучча тылын быһыытынан билэллэрин үөскэттилэр.
17- с үйэттэн саҕалаан нуучча тыла "литературнай нуучча" диэн тылга суруйбут Александр Пушкин уонна Иван Тургенев курдук күүстээх автордар үлэлэринэн салгыы сайдыбыта. Бу саҥа, тыл уустук формата түргэнник тарҕанан, сотору политиканы, литератураны, науканы уонна культураны ордук табыгастаах тыл буолла.
Билигин нуучча 145 мөлүйүөн киһилээх славянскай тыллартан саамай тарҕаммыт уонна холбоһуктаах Нациялар тэрилтэлэрин официальнай тылларыттан биирдэстэрэ буолар.

Нуучча тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Иван Тургенев (1818-1883) - прозаик, поэт уонна драматург, нуучча тылын популяризациялаабыт уонна национальнай литератураны сайыннарыыга бэйэтин кылаатын киллэрбит прозаик.
2. Александр Сергеевич Пушкин (1799-1837) - билиҥҥи нуучча литературатын уонна нуучча поэзиятын төрүттээччи.
3. Николай Карамзин (1766-1826) – нуучча тылыгар элбэх суруксут уонна нуучча культуратыгар дьоһун кылааты киллэрбит поэт уонна историк.
4. Владимир Дальш (1801-1872) - нуучча тылын лексикографиятын уонна тылдьытын оҥорооччу.
5. Александр Блок (1880-1921) - ХХ үйэ саҕаланыытыгар нуучча литературнай сценатын биир бастыҥ фигурата уонна нуучча поэзиятыгар биир биллэр айымньы автора.

Нуучча тылын структурата хайдах тэриллэрий?

Нуучча тылын структурата үгүөрү агрлютинативнай уонна аналитическай принциптэри тутуһууга олоҕурар. Агглютинация-бу, морфема, эбэтэр тыл чаастара биир тылы үөскэтэр биир тылы үөскэтэргэ бииргэ түмсэллэр. Аналитическай структуралар кини өйдөбүллэрин чэпчэтэр туһугар биирдиилээн өйдөбүллэри ырытан оҥороллоро сабаҕаланар. Нуучча тылыгар удьуор, падеж, падеж, аспект, кэм- кэрдии, бас билии курдук араас грамматическай категориялары бэлиэтииргэ туттуллар. Нууччалыыга аат уонна даҕааһыннар алта араас падежтардаах буолуохтарын сөп. Синтаксис тыл синтаксиһа эмиэ олус дьикти, пассивнай этиилэри, салаа этиилэри уонна уустук туохтуурдары кытта.

Нууччалыы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Реалистическай күүтүүлэри уонна сыалы- соругу туруоруҥ: нуучча тылын өйдөбүлэ кыайтарбат буолан көстүөн сөп, ол эрээри реалистическай күүтүүлэри, сыалы- соругу туруорустаххытына ситиһиэххитин сөп. Тылы үөрэтиигэ бэйэм суолбун- ииспин ырытан көрүҥ, бэйэҕитигэр тулуурдаах буолуҥ.
2. Үөрэххэ партнеру Булуҥ: кэпсэтии уонна саҥарыы эйгэтигэр көмөлөһөр кыахтаах онлайн- партнеру Булуҥ.
3. Нуучча культуратыгар тиэйиҥ: кинигэлэри ааҕыҥ, киинэлэри уонна тэлэбиидэнньэни көрүҥ, көмө оҥоруҥ уонна музыканы истиҥ уонна тыл уонна кини культурнай декстарын икки ардыларыгар сибээһи олохтуурга кыһаллыҥ.
4. Посетите занятия по русскому языку: Очные или онлайн-занятия по русскому языку могут стать отличным способом изучить основы и получить обратную связь от учителя или носителя языка.
5. Хаартыскаларгытын түһэриҥ: саамай тарҕаммыт тылгытын уонна этиилэргитин нууччалыы. Ону тылын- өһүн бөҕөргөтөргө, өйүн- санаатын чэпчэтэргэ көмөлөһүөн сөп.
6. Тылы үөрэтиигэ сыһыарыы: тылы үөрэтиигэ сыһыарыы, нуучча тылын үөрэтиигэ ураты инструменнар буолаллар. Кинилэр эһиэхэ сорох структураны биэриэхтэрэ уонна тылы салайарга көмөлөһүөхтэрэ.
7. Практика, практика, практика: аҥардас ньыма-нуучча тылын дьиҥнээхтик баһылыыр соҕотох ньыма - ону үгүстүк баһылыахха сөп курдук. Ааҕыыга, сурукка- бичиккэ, аудиторияҕа уонна кэпсэтиигэ эрчиллиилэри тиһигин быспакка толоруҥ.