Саха тыла Чехтии Тылбаастаа

Саха-түүр тыла, манна Арассыыйа хотугулуу- Илиҥҥи өттүгэр мөлүйүөн аҥаарыттан тахса киһи саҥарыллар. Тыл саҥа официальнай билиниини ылбытынан, уруккутунан сахалыы тылбаас өҥөтүгэр дьоһун ирдэбил баар. Бу ыстатыйаҕа Саха тылын уонна кинини кытта тылбаас суолтатын ырытан көрүөхпүт, ону тэҥэ бу процесска сыһыаннаах проблемалары дьүүллэһиэхпит.

Саха тылыгар Россияҕа эрэ буолбакка, Монголия, Кытай уонна Казахстан курдук дойдуларга эмиэ этэллэр. Ол аата Саха тылыгар, ону таһынан дойду иһигэр тылбаас өҥөтүгэр аан дойдутааҕы наадыйыы баар. Тылбаас сүрүн сыала Саха тылыгар уонна кинини кытта - төрүт омуктар обществоларын уонна атын интэриэстээх өрүттэрин ортотугар бодоруһуу. Ону тэҥэ юридическай докумуоннарга, дипломатическай сөбүлэһиилэргэ, үөрэх матырыйаалларыгар, маассабай информация уонна культура уонна да атын докумуоннарга сыһыаннаах матырыйааллар наадалар.

Дьыала Саха тылыгар уонна кинини кытта тылбаас тиийдэҕинэ сорох дьоһуннаах проблемалары өйдүөххэ наада. Бастатан туран, производство кыһалҕата баар. Саха тылыгар региональнай диалектан көрөн тылга уратылар бааллар. Онон, тылбаасчыттар бу регионнааҕы вариациялары кытта билсиһэн, чуолкайдаһан үлэлииллэрэ наадалаах. Өссө биир проблеманан үгүс тыл туттулларыттан тутулуга суох хас да суолталаах. Ити тыл сөптөөх суолтатын эбэтэр суолтатын быһаарыыны тылбаасчыттарга ыарырҕатар.

Саха тыла уонна кинини кытта сибээстээх ыарахаттар баалларын үрдүнэн, бу процесс суолтатын билинии улахан суолталаах. Саха тыла билиниини ылыытын салгыы сайыннарар буолан, Саха тылын уонна киниттэн атын тылбаас үрдүк хаачыстыбатын уонна чуолкай хааччыллыытын хааччыйара улахан суолталаах. Олоңхо достоинство для поддержания культуры и связи, особенно среди коренных общиналар, культуры так часто маргинализацияланар.

Ханнык дойдуларга сахалыы саҥаралларый?

Саха тылыгар Россияҕа, Кытайга уонна Монголияҕа дииллэр.

Саха тылын историята хайдаҕый?

Саха тыла-хотугулуу- арҕаа түүр тылларыгар сыһыаннаах түүр тыла. Онно Россия Республикатыгар 500 000 киһи, сүрүннээн Лена өрүс бассейныгар уонна кини притоков бааллар. Саха тыла 14- с үйэ бастакы литературатыгар киирэр баай литературнай историялаах. Саха литературата Суфия поэттарын чугастааҕы Илин уонна киин Азия поэттарын, ону тэҥэ император Арассыыйаттан нуучча суруйааччылара уонна автордара күүстээх сабыдыаллаабыттара. Саха тылыгар бастакы сурун тиэкистэр, ол иһигэр корантан уонна лэгэнтэйтэн быһа тардыылар юсуфа уонна Зулайх туһунан итэҕэл тиэкистэрэ бааллара.
Саха тылыгар суруйбут бастакы оригинальнай айымньылара 19 үйэ бүтэһигэр баар буолбуттара: хоһооннор, кэпсээннэр уонна романнар, Саха норуотун күннээҕи олоҕун туһунан кэпсээннэр. Саха суруйааччылара эмиэ бэйэлэрин айымньыларыгар колониализмы утары охсуһуу, Сибиир культуратын уонна регион батталлаах норуоттарын ыарахан балаһыанньатын курдук киэҥ темалары чинчийии саҕаламмыта. 1920-1930 сс. Саха тыла Юрий Чегерев, Анатолий Семенов, Геннадий Титов уонна Иван Тазетдинов курдук суруйааччылары салайбыт литературнай ренессанс буолбута. Бу кэмҥэ Саха тылыгар бэчээттэммит кинигэ ахсаана лаппа улаатта, ону тэҥэ бу тылы Правительство уонна административнай докумуоннарга туһаныы элбээтэ.
Билигин Саха тыла кини аатын сөргүтэр, онно хас да саҥа хаһыат, сурунаал тахсар. Ону тэҥэ Саха тылын Россия тас өттүгэр үөрэтиигэ интэриэстэрэ улаатар, тоҕо диэтэххэ, аҕыйах университет бу тылынан курстары туруорсар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк уонна филолог; 2. Степан Георгиевич Островскай – Саха поэта, драматург, прозаик уонна тылбаасчыт; 3. Олег Михайлович Беляев – Саха литературоведа уонна публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – Саха фольклориһа; 5. Акулина Еловна Павлова-лексикограф уонна диалектология чинчийээччи.

Саха тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Саха тыла түүр тылларыгар сыһыаннаах уонна хотугулуу- Илиҥҥи бөлөх сорҕото буолар. Бу агглютинативнай тыл, ол аата кини суффикстары туһанар, кинилэр саҥа суолталары уонна формалары айарга дьүөрэлэһэр кыахтаах суффикстары туһаналлар. Саха тыла үрдүк флексиянан уратылаах, ол аата этиигэ туттуллалларыттан көрөн бэйэтин форматын уларыталлар. Суолталаах, солбуйар ааттар, даҕааһыннар уонна туохтуурдар кинилэр формаларын миэстэттэн көрөн быһаарыыны ирдииллэр.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Саха тылын учебнига эбэтэр инструкторга аналлаах экземпляры ылыҥ. Бу матырыйаалларга аҕалыллыбыт уруоктары чочуйуу-тылы тупсарыыга бастыҥ ньыма.
2. Практикаланыҥ, аудованиеҕа үөрэниҥ. Ханнык баҕарар тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - кинини практикалыахха сөп курдук, онон кэпсэтээччини буларга кыһаныҥ.
3. Сахалыы тылынан суруллубут матырыйаалы ааҕыҥ. Ол эһиэхэ тыл структуратын уонна грамматикатын өйдүүрүгэр көмөлөһөр.
4. Саха культуратын уонна историятын кытта билсиҥ. Дьон-сэргэ, кинилэр образтарын туһунан элбэҕи билэргит буоллар, ол эһиэхэ тылы өйдүүргүт ордук.
5. Сахалыы СИЭРИ- туому тутуһуҥ уонна истиҥ. Онлайн ресурсата элбэх: радиопрограмманы уонна тэлэбиидэнньэни киллэрэн туран, бу тылга киирэр.
6. Саха Сиригэр Кэлэ Сылдьыҥ. Региоҥҥа бириэмэни ыытан, тылы илдьэ сылдьар дьону кытта сэһэргэһэр кыаҕы ылыаххыт.

Чехия-аан дойдуга биир саамай умсугутуулаах тыллартан биирдэстэрэ. Онно 10 мөлүйүөнтэн тахса киһи этэллэр, кини Чехия Республикатын культуратын биир тутаах сорҕото буолар. Чех тылбааһын туһаныы бу дьоһун рыногы туһаныыга эһиги бизнес, веб- сайт эбэтэр коммуникациягытын сөптөөх ньыма буолуон сөп.

Чехтии тылбаасчыт өҥөтүн туһунан быһаарыы ылыллыан иннинэ чех тылбаасчыт өҥөтүн туһунан чопчу тылбаасчыт ыарахаттарын өйдүүрэ наадалаах. Чех тыла славянскай тыл, ол аата бэйэтэ туспа ураты грамматическай структуралаах, атын алфавит уонна хас да диалектардаах. Ол аата тылбаасчыттар чех тылын уонна тылбаас тылын ситиһиилээхтик баһылыахтаахтар.

Тылбаас эрэллээх өҥөтө наада буоллаҕына, чехтии тылынан үлэлиир уопуттаах компанияны көрдүөххүтүн наада. Кинилэр чопчу уонна культурнай уратылары үөрэтэр- үөрэтэр кыахтаахтар. Үчүгэй тылбаасчыт эмиэ олохтоох култуураны дириң билиилээх буоларыгар уонна кини культуратыгар сөп түбэһэрин өйдүүрүгэр көмөлөһүөҕэ.

Чех тылыгар тылбаас хаачыстыбата эмиэ улахан суолталаах. Тылбаасчыттар ханнык баҕарар тиэкиһи кутталлаах тиэкиһи туруорсубакка чуолкайдык уонна чуолкайдык тиэрдиэхтээхтэр. Бэчээт иннинэ тылбаас чех тылын чочуйан бэрэбиэркэлэнэрин өйдүүр наадалаах.

Дьэ, чех тылыгар көһөрүү үчүгэй сулууспата сакааһы түргэнник толорууну хааччыйыаҕа. Кэм- кэрдии мэлдьи оруоллаах, тыл- өс киирэрэ оруоллаах, онон талыллыбыт сервис хаачыстыбата суох болдьоххо бэриллиэн сөп диэн итэҕэйиэхтээххит.

Чех тылыгар тылбаас тиийдэҕинэ тыл уонна култуура кыаҕын өйдүүр профессиональнай сулууспа булара улахан суолталаах. Тылбаас сөптөөх өҥөлөрүн туһанан, эһиги контенгыт чопчу локализацияланарын мэктиэлиир кыахтааххыт, таһаарыылаахтык бэрилиннэххит уонна нэһилиэнньэҕэ үчүгэйдик ылыныаххытын сөп.

Чехтии тылынан ханнык дойдуларга этэллэрий?

Чехтии тылыгар сүрүннээн чех Республикатыгар дииллэр. Австрияҕа, Германияҕа, Венгрияҕа, Польшаҕа, Словакияҕа уонна Украинаҕа, чехтии тыллаах нэһилиэнньэ ахсаана эмиэ элбэх. Онно эмиэ Австралия, Канада, Хорватия, Франция, Италия, Румыния, Сербия уонна холбоһуктаах Штаттар курдук атын дойдуларга дьон ахсаана аҕыйаабыта этэр.

Чех тылын историята хайдаҕый?

Чехский язык-индоевропейскайдааҕы семье язык. Кини чехтии тылын кытта ыкса сибээстээх уонна официальнай тыл буолар. Бу тыл латины, немецкэй уонна Польша тыллара күүстээх сабыдыалларынан сылдьыбыта.
Бу тыл олоҕо былыр- былыргыттан саамай эрдэтээҥи туоһулууллара билиҥҥи Чехтия Республикатын сиригэр- уотугар аан бастаан докумуон оҥоһуллубутун 10- с үйэҕэ ааҕаллар. Ол кэмҥэ бу тыл таҥара курдук биллэр этэ, онно сүнньүнэн таҥара регионугар кэпсэппиттэрэ. 11-12- с үйэ устатыгар славянскай тылтан эволюционердаабыта да, билигин да тыл сорох көстүүлэрин оннунан хаалларара.
14- с үйэҕэ чех тыла суругунан туттуллан, орто Халыма курдук биллэр тыл версията үөскээбитэ. Ити кэмҥэ тыл латыштыы, немецкэй уонна Польша тыллара сабыдыалларыттан хас да уларыйыы тахсан, сыыйа аныгы чех тылыгар кубулуйда.
1882 с. Чехия лингвиһэ ченек Зибрт тылын стандартизациялааһыҥҥа тирэх буолбут чех грамматикатын бэчээттэппитэ. Кэлин бу тыл 1943 с. Чехия орфографиятын туһунан сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн, Чехтия Республикатыгар уопсай сурук тылын олохтообута.
Ол кэмтэн ыла тыл салгыы сайда турбута, билигин Чехия Республикатыгар уонна Словакияҕа 9 мөлүйүөнтэн тахса киһи тыл этэр.

Чех тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Ян Гус (ок. 1369-1415): чехский религий реформатор, философ уонна технология преподавателэ, Ян Гус чех тылын сайдыытыгар дириҥ сабыдыаллаах. Кини үөрэҕэ уонна дьайыылаах үлэлэрэ Чехияҕа суруллубуттара уонна официальнай тыл статуһун бөҕөргөтөргө көмөлөспүттэрэ.
2. Вацлав Килбэркэй (1883-1949): Чехия лингвиһэ уонна профессора Карлов Прагаҕа университетын биллиилээх лингвист уонна профессора, Вацлав чех тылын уонна орфографиятын киллэрэн туран элбэх үлэ автора. Кини ону тэҥэ 1926 сыллаахха ылыллыбыт государственнай тыл нуорматын чехословациялааһыҥҥа улахан кылааты киллэрбитэ уонна билигин чех тылын официальнай стандартынан хаалар.
3. Божена Немцова (1820-1862): "Бабичка" (эбэм) романынан биллэр, Божена Немцова чехтии хамсааһыныгар национальнай сөргүтүү уонна чехтии тылынан элбэх суруйааччылартан биирдэстэрэ. Кини үлэлэрэ чехтии литературнай тыл үөскүүрүгэр көмөлөстүлэр уонна литератураҕа туһаналларын популяризациялыырга көмөлөстүлэр.
4. Йозеф Юнгман (1773-1847): Поэт уонна лингвист, Йозеф Юнгман аныгы чех тылын үөскэтиигэ сүҥкэн оруолу оонньоото. Чех тыла атын тыллартан элбэх тыл киириитин немец, итальянскай уонна француз курдук, чех тылын сайдыытыгар көмөтө уонна литературнай тыл быһыытынан суруллар.
5. Прокопьев Дивиш (1719-1765): Лингвист уонна полиглот, Прокопьев Чехия лингвистикатын биир төрдүнэн ааҕыллар. Кини тэҥниир лингвистика, грамматика уонна фонология туһунан элбэхтик суруйбута уонна кини чех тылын реформалааһыҥҥа көмөлөһөргө уонна официальнай сурукка улахан туһалаах буоларыгар көмөлөһөргө суруллар.

Чех тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Чех тыла арҕаа тыл буолар, ол аата кини атын славянскай тыллар эмиэ Польша, тыл уонна нуучча курдук тыллаах- өстөөх ыал буолалларын көрдөрөр. Кини атын тылларга тэҥнээтэххэ, хас да уратылаах.
Чех тыла-флективнай тыл, ол аата тыл кинилэр функцияларыттан көрөн бэйэтин форматын уларыталлар. Ону тэҥэ аглютинация баар, ол аата приставкалар уонна суффикстар саҥа тыллары үөскэтэргэ эбэтэр Ньургуһун суолталаах тыллары этэргэ эбиллэллэр. Чех тылыгар сэттэ падежтары (английскай тылтан уратыларга, онно барыта икки- үс буолуохтаах уонна объект) тутталлар. Сэттэ падежка аат туохтуур, солбуйар ааттар, даҕааһыннар уонна ахсаан аат тыл суолтатын көрдөрөр.
Тиһэҕэр, чех тыла-сурук- Бичик уонна тыл икки ардыларыгар биир суолталаах сыһыан. Ону чэпчэкитик үөрэтэргэ уонна этэргэ, тыл суолтатын өйдөөбөккө эрэ этэр кыаҕы биэрэр.

Чех тыла ордук сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Чехтии грамматикатын уонна айымньыны үөрэтииттэн саҕалааҥ. Онлайн ресурсалар бааллар, кинилэр эһиэхэ тыл төрдүн баһылыырга көмөлөһүөхтэрэ.
2. Тыл саппааһыгар тиэйиҥ. Тутаах этиилэри үөрэтиҥ уонна сотору- сотору өйдөһүү акылаатын түһэрэргэ туттуллар тыллары үөрэтиҥ.
3. Саамай уустук темаҕа бэйэҕитин тургутуҥ. Кэпсэтэргитин уонна суруккутун чочуйуҥ, туохтуурдар формаларын, араас кэмнэрин ордук уустук этиилэри, формаларын туттуҥ.
4. Омук киинэлэрин истиҥ уонна көрүҥ. Тылы саҥарыы уонна өйдөтүү, саҥарыы курдук маассабай информация средстволарын, радиостанциялары, радиостанциялары уонна силигилии саҥарыы, ону истии, үөрүйэхтэри үөскэтии.
5. Чех тыллаах дойдуга бириэмэни ыытыҥ. Бу тылга уонна культураҕа тиэкис бастыҥ ньымата. Ити кыаллыбат буоллаҕына, тыл носителин кытта сирэй көрсөн, сирэй- харах тылларынан кыттыһан билсиҥ.